Kosova dhe Zvicra: marrëdhënie intensive Të padukshëm për një kohë të gjatë në Zvicër, kosovarët ishin objekt i klisheve raciste në vitet 1990.
Sot, kosovarët quhet kantoni i 27-të zviceran, për cka edhe një gazetë zvicerane në shqip Le Canton27.ch e mban ket emër, gazete kjo që merret kryesisht me (mos) integrimin e shqiptareve dhe promovimin e sukseseve te tyre ne Zvicër
Kosova shpesh është folur si kantoni i 27-të zviceran Lidhja e jashtme. Duhet thënë se 15% e kosovarëve në mbarë botën jetojnë në Zvicër. Lidhjet janë të ngushta, veçanërisht pasi Zvicra luajti një rol të rëndësishëm në pavarësinë e shtetit të ri në vitin 2008. kane shrkuiar fillimisht koelget tane (David Eugster, Benjamin von Wyl, Vera Leysinger) nga Swissinfo ne shkrimin eytre te tiulluar « Kosova dhe Zvicra: marrëdhënie intensive » (Le Kosovo et la Suisse: des relations intenses) përcjell gazetas zvcierane ne shqip Le Canton27.ch
Historia e marrëdhënieve mes dy vendeve.. Mbi 300 demonstrues kërkuan “Republikën e Kosovës” në Cyrih.
Marrëdhëniet datojnë që nga rekrutimi i fuqisë punëtore në ish-Jugosllavinë e viteve 1960. Ndërmjet viteve 1965 dhe mesit të viteve 1970, 300 deri në 1800 punëtorë vinin në Zvicër çdo vit nga rajonet më të varfra të Jugosllavisë, duke përfshirë shumë nga Kosova: zyra e punësimit të këtij vendi. kanë dërguar njerëz direkt në Zvicër. Këta njerëz punojnë shumicën e kohës në ferma. Shpesh, babai sjell djalin ose nipin e tij. Etnologët flasin për « pemë familjare të vendosjes ».
Punëtorët e rekrutuar atëherë nuk kanë ndërmend të sjellin familjet e tyre. Që nga Perandoria Osmane, burrat kosovarë kanë shkuar jashtë vendit në kërkim të të ardhurave.
Paga është e dedikuar për familjen e gjerë në Kosovë, në të cilën mërgimtarët dëshirojnë të kthehen. Si “punëtorë mysafirë”, kosovarët në Zvicër grumbullojnë leje pune. Ata shpesh nuk kthehen në vendet e tyre për vite të tëra, nëse fare. Në Zvicër jetojnë modest, të tërhequr për hir të ekonomisë; ato janë pothuajse të padukshme. Kosova për një kohë të gjatë nuk ishte gjë tjetër veçse një peizazh i largët.
Në vitin 1981 studentët në Kosovë u revoltuan. Fillimisht për të protestuar kundër cilësisë së dobët të ushqimit në mensë, pastaj që Kosova të bëhet një republikë e pjesshme e pavarur nga shteti multietnik i Jugosllavisë, e ndarë nga Serbia.
Po atë vit, 300 demonstrues kërkuan “Republikën e Kosovës” në Cyrih. Ata denoncojnë brutalitetin me të cilin shteti jugosllav vepron kundër pakicës së tyre. “Aty ku jetoj askush nuk më njeh si shqiptar. Jemi shumë të kujdesshëm”, deklaroi një protestues në një intervistë të publikuar nga një e përjavshme zvicerane e krahut të majtë. Ai ngjall reprezaljet nga të cilat demonstruesit duhej të kishin frikë: nga burgu në vdekje, duke përfshirë torturën.
Në vitet 1980, numri i azilkërkuesve kosovarë në Zvicër vazhdoi të rritet. Shifrat nuk janë të specifikuara, kosovarët shfaqen në statistika si jugosllavë. Nëse fillimisht ishin aktivistët që ikën, të parët që erdhën në Zvicër filluan të sillnin familjet e tyre në fund të viteve 1980, edhe nëse nuk ishte planifikuar kurrë në këtë mënyrë.
Situata duket shumë e dëshpëruar që ata të kthehen shpejt. Në fund të viteve 1980, Sllobodan Millosheviq, presidenti i fundit i Jugosllavisë para luftës civile, deklaroi se Kosova ishte fushëbeteja vendimtare për krijimin e kombit serb. Më pas ai i hoqi rajonit të drejtën për administrim autonom që kishte që nga viti 1974. U shpall një gjendje e jashtëzakonshme dhe u vendos një shoqëri me dy shpejtësi.
Mediat kosovare janë përshtatur, shkollat ndjekin kurrikulat serbe dhe gjuha shqipe është e margjinalizuar. Qasja në sistemin shëndetësor është vështirësuar për kosovarët, të cilët janë gjithashtu të përjashtuar nga ekonomia dhe administrata publike. Që në një vend socialist do të thotë papunësi dhe varfëri e menjëhershme dhe e qëndrueshme.
Njerëzit që dëshirojnë të vazhdojnë punën duhet të deklarojnë besnikërinë e tyre ndaj shtetit serb duke nënshkruar: pothuajse askush nuk mund ta detyrojë veten ta bëjë këtë. Demonstratat masive kundër kësaj politike të aparteidit u shtypën brutalisht.
Uniformat zvicerane
Kosovarët krijojnë shkollat e tyre, kanalet televizive, kujdesin mjekësor. Kështu lindi një shoqëri e tërë paralele, e mbështetur fuqishëm nga fondet e diasporës, të paguara në një llogari zvicerane. Në vitin 1991 për herë të parë u shpall shteti i “Kosovës”, në mënyrë të njëanshme. Por pa ndikim ndërkombëtar.
Pas luftërave jugosllave, Marrëveshja e Dejtonit e vitit 1995 i dha fund luftës në Bosnje dhe Hercegovinë. Megjithatë, çështja e Kosovës nuk merret parasysh. Ndarja nga Serbia po zvogëlohet. Për një kohë të gjatë, luftën për Kosovën e lirë e udhëhoqi në mënyrë jo të dhunshme Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) e Ibrahim Rugovës.
Por, gjithnjë e më shumë, kosovarët nuk ndjehen më të përfaqësuar nga linja pacifiste e LDK-së, sepse shtypja serbe dhe shoqëria me dy shpejtësi vazhdojnë. Në mesin e viteve 1990 Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK), Ushtria Çlirimtare e Kosovës, lindi nga zemërimi i një mjedisi mjaft rural. Në të njëjtën kohë u krijua edhe fondi kombëtar “Thirrja e Atdheut”, falë të cilit diaspora mblidhte para, veçanërisht për materiale luftarake, përfshirë edhe në Zvicër. Ndonjëherë, UÇK-ja vishte edhe uniforma të ushtrisë zvicerane, të blera nga arsenalet vendase.
Në vitin 1998, konflikti me Serbinë u përshkallëzua. Në pranverën e vitit 1999, trupat serbe përzunë një pjesë të madhe të kosovarëve. Në total, 13,000 njerëz vdiqën në konfliktin e viteve 1998 dhe 1999, duke përfshirë afro 10,000 kosovarë, 3,000 serbë dhe anëtarë të grupeve të tjera të popullsisë.
Vendet fqinje Shqipëria dhe Maqedonia po presin 670,000 nga 860,000 personat që kanë ikur. Më shumë se 43,000 persona aplikojnë për azil në Zvicër. Vetëm Gjermania, dhjetë herë më e madhe, mirëpret më shumë azilkërkues nga Kosova, ose 53,000 persona. Shumica e njerëzve që aplikuan për azil në vitin 1999, megjithatë, u kthyen në shtëpi pas ndërhyrjes ushtarake të NATO-s, e cila bombardoi Serbinë nga marsi deri në qershor 1999.
Zvicera gjermanfone në Prishtinë
Në vitet 1990, kosovarët u strehuan në një Zvicër në recesion, e cila po përpiqej të shkundte rendin e vendosur gjatë Luftës së Ftohtë.
Bashkimi Demokratik i Qendrës (UDC), një parti konservatore e krahut të djathtë, shquhet veçanërisht në kërkimin e imazheve të reja të armikut. Qysh në vitin 1998, një poster bëri bujë në Cyrih: partia kundërshtoi krijimin e një rrjeti kontakti për shqiptarët e Kosovës, një masë që synonte të lidhte komunitetin në rritje të njerëzve që kishin ikur nga vendi i tyre.
Në vitet 1990, padukshmëria e kosovarëve kishte marrë fund. Ata janë pjesë e retorikës politike: akuzohen si tregtarë droge dhe adhurues të thikave. Imazhi i diasporës kosovare në Zvicër, megjithatë, është përmirësuar gjatë njëzet viteve të fundit: kombëtarja zvicerane e futbollit pothuajse kurrë nuk do ta kalonte raundin e parë pa lojtarët kosovarë si Xherdan Shaquiri apo Granit Xhaka dhe të gjitha partitë tani po përpiqen të natyralizohen. Kosovarët në kauzën e tyre.
Sipas shifrave të Entit Federal të Statistikave për vitin 2021, 285,000 njerëz në Zvicër flasin shqip në shtëpi. Një pjesë e madhe e tyre vijnë nga Kosova. Në të kundërt, dëgjojmë shumë zvicerano-gjermanë në Prishtinë gjatë verës, kur “Schatzis”, siç quhen kosovarët e diasporës gjermanishtfolëse, vizitojnë atdheun e tyre të dytë.