Gjenevë, 2 maj -Me rastin e Ditës ndërkombëtare (3 maj) të gazetarëve tashmë sikur është bërë tradite të jepen bilance mbi gjendjen e lirisë se mediave dhe gazetarëve në botë të cilët shpesh janë viktime e censurave, sulmeve, kercnimeve deri tek vrasjet e tyre gjatë ushtrimit te detyrës siq deshmojne raportet vjetore te Reporters sans Frontieres dhe organazave tjera nderkombëtare. Ju kujtojmë se RSF në raportin e saj të fundit ishte mjaft kritike ndaj Qeverise Rama në raport me mediat ne Shqipëri, te cilin vend e kishte radhitur në rangun e 96-të, Kosovën-56, Serbinë-91, shkruan gazeta zvcierane në shqip Le Canton27.ch
Alice Taylor: Gazetarët janë të detyruar të punojnë në kushte të këqija dhe me paragjykime – nuk mund të debatojnë dhe mësojnë të punojnë në këtë mjedis toksik!
Redaksia e gazetës zvicerane ne shqip Le Canton27.ch kesaj radhe ka intervistuar një kolege britanike, gazetare kjo e njohur ne Shqipëri dhe jashte kufijve te saj e cila punon në një TV shqiptar me prestigjioz ne ballkan (Eruronews). Ajo është Alice Taylor e cila jeton dhe vepron qe shtatë vite si gazetare në kryeqytetin shqiptar në Tiranë.
Bisedën me kolegen Taylor e nisem me pyetjen se si e vlerëson ajo gazetarine shqiptare, për hallet, problemet, kercnimet?..
« Media shqiptare kanë shumë probleme. Fillimisht mund t’ju them ato janë politikisht të njëanshme, madje edhe pa etikë, vjedhin punën e kolegeve tjerë, nuk përdorin burime dhe lidhje, nuk kontrollojnë faktet dhe fokusohen në sensacion, jo në cilësi. Kjo është një problem në mediat e shumë vendeve, kryesisht ne ballkan, por nder ato shqiptare e shoh si një problem shume të madh dhe besa shqetësues. Shumë herë e kam parë punën time të vjedhur dhe portalet refuzojnë ta heqin atë. Ose shkruajnë lajme të rreme dhe refuzojnë t’i heqin ato, dezinformata, dezinformata – ata thjesht duan të marrin klikime ose shikime. Për mua ky është një problem pronësie mediatike dhe mungesë pluralizmi. Shumica e pronarëve të mediave nuk janë gazetarë – ata janë pronarë biznesesh që përdorin median, i shfyrtezojnë ata për qëllime politike ose për të marrë pushtet ose para. Ata përdorin shantazhin dhe propagandën për të mirën e tyre. Gazetarët janë të detyruar të punojnë në kushte të këqija dhe me paragjykime – nuk mund të debatojnë dhe mësojnë të punojnë në këtë mjedis toksik. Derisa media të vetëfinancohet dhe të bëhet e qëndrueshme, ky problem do të vazhdojë. Thënë shkurt, behet nje gazetari pak « sallmadi » per shkak mosfunskonimit te shtetit juridik, qe fatkeqesiht jemi shumë, shume larg gazetarise ne Britaninë e Madhe apo ate në Zvicër… »
Dorën në zemër, përveç Euronews, shton ne vazhdim Taylor se « do të thosha se ka dy apo tre media tjera që kam besim. Por edhe ata që thonë se janë të pavarur, por mbështeten nga ambasada amerikane etj, nuk janë vërtet të pavarur, pasi ju duhet të ndiqni direkt ose indirekt linjën e njerëzve që paguajnë rrogën tuaj. Ky është një fakt. Media në Shqipëri duhet të bëhet vërtet e pavarura. Të punosh për Euronews – një markë ndërkombëtare – do të thotë njohje e menjëhershme kudo në botë. Njerëzit u thonë po intervistave, ju trajtojnë me respekt, janë të lumtur t’ju ndihmojnë ose flasin me ju. Ata kanë më shumë besim në atë media. Nëse thua emrin e një portali shqiptar, shpesh ata janë të dyshimtë – duan të dinë nëse është i njëanshëm, nga vijnë paratë. Por me Euronews ata e kuptojnë se është një komapni mediale shume serioze. Jam krenare që punoj per kete Euronews, kam logon në punën time dhe mbaj një mikrofon me Euronews në të! Nuk mendoj se do të punoja me një media tjetër vendase – besoj në Euronews dhe jam e lumtur atje dhe kam kolegë profesional dhe të shkëlqyer. »
Gazetarja britanike Alice Taylor: Të jesh gazetare femër nuk është aq lehtë. Jam ngacmuar disa herë seksualisht dhe më janë afruar politikanët…
Pyetjes ne vazhdim se, sa vështirë është për një femër për punuar si gazetare ? kolegia e Euronews përgjigjet se « Vështirësia kryesore për të qenë një gazetare femër është përballja me ngacmimet. Jam ngacmuar seksualisht dhe jam afruar nga politikanë (jo në Shqipëri), zyrtarë, të ftuar, njerëz që kam intervistuar, njerëz në internet, shikues etj. Kam marrë gjithashtu abuzime, ngacmime dhe kërcënime ndaj meje nga njerëz online – zakonisht anonimë, por gjithmonë të lidhur për mua se jam grua. Ka pasur raste që e kam pasur të vështirë të balancoj punën time me të qenurit nënë, por më duhet të punoj për të siguruar një të ardhme për vajzën time dhe kam gjetur zgjidhje. Por unë jam e huaj, besoj se kam një privilegj dhe është më e vështirë për femrat shqiptare t’ia dalin në gazetarinë e vërtetë si hetimet, raportimet e krimeve etj. më e vështirë, mendoj se është më e vështirë. E kam kritikuar Ramën për sulmet e tij ndaj mediave… »
« Qeveria shqiptare ka shumë punë për të bërë për të përmirësuar mjedisin mediatik këtu, por le të mos pretendojmë se opozita është më e mirë. Në fakt jam sulmuar më shpesh nga të dyja palët dhe opozita. Problemi është se shumë nuk duan t’i rregullojnë problemet. Ata nuk duan dialog, diskutim, të sugjerojnë ndryshime politikash etj. Ata thjesht duan të sulmojnë. E kam parë dhe dëgjuar me sytë e mi – kjo është një nga arsyet pse u tërhoqa nga avokimi i lirisë së medias këtu. Kuptova se po bëja një betejë për njerëzit që nuk duan që lufta të përfundojë, sepse u përshtatet atyre politikisht. Po, mendoj se gjërat po përmirësohen. Ndërsa Shqipëria vazhdon të hapet me botën dhe ndërsa ne përparojmë drejt anëtarësimit në BE, gjërat do të përmirësohen… » eshte shprehur ne vijim gazetarja e njour britanike ne Tirane Alice Taylor për gazetën zvicerane në shqip Le Canton27.ch
Alice Taylor: Pushteti duart larg nga mbi mediat dhe komisioni per dezinfomim. Shpresoj se mediat nuk duhet të rregullohen nga shteti!
Lidhur me komisionin kunder dezinformim, Alice Taylor thote se « Unë besoj se koncepti i një komisioni të dezinformimit është i vlefshëm – por varet se si përdoret. Nuk duhet të ketë pushtet mbi mediat. Unë besoj se mediat nuk duhet të rregullohen nga shteti. Ne kemi mekanizma për trajtimin e gjuhës së urrejtjes, shpifjeve dhe shpifjeve dhe ngacmimeve në internet. Çdo gjë tjetër duhet të trajtohet nëpërmjet platformës si Facebook ose X. Qeveritë nuk duhet të rregullojnë median. Shumë vende të tjera po ndërmarrin hapa për t’u mbrojtur nga ndikimi i huaj – kjo është e nevojshme. Por ne duhet të kuptojmë më mirë se si do të bëhet kjo. Nuk duhet të ndikojë në punën e gazetarëve, sinjalizuesve dhe aktivistëve. Gjithashtu dua të kuptoj më shumë se PSE vendosën ta bëjnë këtë – cili është rreziku? Cili është problemi? Pse është kaq urgjente? Mendoj se kemi të drejtë ta dimë… »
Se si i komenton « luften » mes Edi Ramës me RAI-3 ? Kolegja e Euronews znj.Taylor thote se « nuk e kam ndjekur aq situatën Rai3 ». Lidhur me mediat shqiptare te cilat shërbehen me informacione nga portalet serbo-ruse qe nuk jane te pakta, kolegia Taylor shton se « Unë besoj në lirinë e informacionit. Por, megjthtae, portalet e lajmeve duhet të fokusohen në krijimin e përmbajtjes së tyre origjinale, jo të kopjojnë dhe ngjitin ato që shkruajnë njerëzit e tjerë. Rreziku me këtë praktikë është se ju nuk e dini se nga erdhi fillimisht informacioni. Ka shumë nuanca delikate në gjuhë dhe fjalë që mund të ndikojnë te njerëzit në një mënyrë ose në një tjetër. Mediat duhet të krijojnë përmbajtjen e tyre, jo ta marrin informacione nga te munden pa verifikuar… »
Gazetarja angleze Taylor: Para pesë vitesh, mediat me akuzuan si « spiune ruse », cka Tirana zyrtare me kërkoi ta lëshoj Shqipërinë. Ky incident ishte një shembull tipik komunist! Atëbotë unë padita gjitha mediat, madje edhe qeverinë e qova në gjykatë ndaj të cilëve fitova!
Kur permendëm mediat e huaja, mu kujtua nje pyetje për kolegen Taylor, se në vitin 2019 Tirana zyrter ishte kekruar largimin me saj nga Shqpëria, pas disa kritikave qe kishte i bërë televizionin rus RasiaSogodya (“Russia Today”).
Se si ndodhi që ajo serish gjendet në Tiranë dhe te ushtroj profesionin e gazetares, ajo per gazeten zvicerane ka shpjeguar se « Po e vërtetë eshte se në vitin 2019, kam dhënë komente për disa media ndërkombëtare, duke përfshirë Russia Today. Në atë kohë, sot nuk kishte një ‘dramë’ të tillë mbi Rusinë. E diskutuam mes kolegëve dhe vendosëm që më mirë t’u jepnim një koment me informacion të saktë, sesa t’i linim të merrnin dezinformata nga dikush tjetër. Menjëherë pas kësaj më hoqën lejen e qëndrimit dhe më thanë se duhej të largohesha nga Shqipëria. Isha 6 muajshe shtatzënë dhe shumë e sëmurë dhe nuk mund të udhëtoja. Unë u akuzova edhe në media madje edhe si « spiune ruse ». Vuajta shumë dhe u shtrova në spital – gati vdiqa për shkak të presionit të lartë të gjakut dhe problemeve të zemrës të shkaktuara nga stresi dhe gati pata një abort dhe më pas mjekët donin të më lindnin vajzën në 6 muaj për shkak të rrezikut. Faleminderit Zotit, ne të dy mbijetuam, por ishte shumë traumatike. Kam paditur të gjitha mediat që kanë shkruar lajme të rreme për mua dhe kam fituar çdo rast. E çova bile edhe qeverinë në gjykatë dhe fitova të drejtën për të qëndruar në Shqipëri dhe për të marrë lejen time. Ky incident ishte një shembull i taktikave komuniste që përdoren edhe sot, por ata që nuk e kuptuan, për pak më vranë mua dhe një foshnjë gjashtë muajshe. Gjithsesi, tani është e kaluara. Kushdo që eshte pak inteligjent e kupton dhe e dine që unë nuk jam spiune ruse. Më bën të qesh pak tani, por në atë kohë ishte e frikshme. Po më bërtisnin në rrugë. Mund të dilja vetëm me dikë që më shoqëronte. Dhe më pas shëndeti im vuajti… »
Kolege Alice Taylor, portlai zviceran ne shqip Le Canton27.ch medium ky i ri por edhe i vogël ne rritje, por mund te them se sot citohemi ndoshta me shume se cdo medium shqiptarë ne ballkan ne mediat zvcoerane dhe evropiane, por me brengos fakti pse agjenecia shtetërore shqiptare ATSH nuk e citon askush?! Cka eshte ketu në pyetje censura, pabesueshmëria apo eshte shndërruar kjo agjenci zedhenëse e Qeverise Rama?
Kesaj pyetje kolegia Taylor nga Euronews ju eshte përgjigjur se « Së pari, nuk mendoj se mediat botërore kanë kaq shumë interes për Shqipërinë – do të kishte vetëm disa raste ku mund të kenë nevojë të citojnë ATSH-në. Gjithashtu mendoj se ATSH ndoshta nuk ka shumë buxhet apo burime për të prodhuar raportime të thelluara. Por mendoj se roli i medias shtetërore duhet të jetë i kufizuar. Më mirë të mbështesësh mediat e pavarura sesa t’i paguash taksapaguesit para një media të kontrolluar nga shteti. »
Gjate nje bisedë qe kisha me Roberto Saviono ndër tjera me tha « Mafia e media të lidhura, drejtësia plagë e Shqipërisë!.. ». Ai këtë e kishte thënë edhe në Tirane. Vërtetë mediat kane probleme ne Shqiperi, mafia eshte e lidhur me to?
Kësaj pyetje kolegia e Euronews znj. Taylor ju eshte përgjigjur: Shqipëria ka shumë probleme; mafia, droga, liria e medias, krimi, korrupsioni, varfëria, eskodi, drejtësia – por këto probleme ekzistojnë edhe në vende të tjera. Kam jetuar në Maltë për 10 vjet dhe kolegia ime u vra nga kriminelë të lidhur me qeverinë, vetëm për shkak të gazetarisë së saj investigative. Aty nuk ka drejtësi. Por besoj që jo vetëm të ankohemi për problemet, por të përpiqemi të gjejmë një zgjidhje. Unë gjithashtu besoj se nuk duhet të flasim vetëm për gjërat e këqija – kjo e dëmton shoqërinë. Duhet të jemi edhe pozitivë. Uroj që të tjerët të bëjnë të njëjtën gjë!.. »
- Dhe per fund koelege Taylor, një gazetar i njohur me tha në Gjenevë se « qeverite dhe diktatoret shkojne e vine, por gazetaret mbeten. Ne duhet te jem krenar qe jem gazetar e jo pushtetar!.. » Mendoni edhe ju kështu?
Alice Taylor: Sigurisht. Jam krenare që jam gazetar. Tashmë jam larguar nga gazetaria investigative sepse kam një familje të re dhe më kërcënonin. Unë kam bërë punën time për korrupsionin, krimin dhe hetimet dhe tani kam një qasje tjetër. Dua të fokusohem më shumë në pozitive, shpjegime, analiza, shoqëri etj. Kolegu im u vra në Maltë në 2017, më pas unë dhe vajza ime gati vdiqëm në 2019- Jam një grua e huaj në Shqipëri- Duhet të kujdesem për veten dhe familja, të mos bësh armiq dhe të shikoj mbi supe sa herë që dal nga shtëpia. Unë besoj në dëgjimin e të gjitha palëve – qeverisë, opozitës, shoqërisë civile, publikut – të gjithë kanë të drejtë të flasin. ka edhe gjëra që më pëlqejnë dhe nuk më pëlqejnë për gjithçka dhe për çdo person publik apo politikan në Shqipëri. Bëhet fjalë për gjetjen e një ekuilibri.