Lubjanë/Bruksel/Uashington/Tiranë, 10 maj (IFIMES) -Instituti Ndërkombëtar për Studimet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit (IFIMES)[1] nga Lubjana, Slloveni, analizon rregullisht zhvillimet në Lindjen e Mesme, Ballkan dhe në mbarë botën. IFIMES bëri një analizë të situatës aktuale politike në Republikën e Shqipërisë në kuadër të zgjedhjeve vendore, të planifikuara të mbahen më 14 maj 2023. Ne sjellim pjesët më të rëndësishme dhe më interesante të analizës së gjerë “Zgjedhjet Vendore 2023 në Shqipëri: Zgjedhja midis karteleve të drogës dhe/ose Republikës Parlamentare? », shkruan gazeta zvuicerane Le canton27.ch duke ju referuar raporti te IFIMES (1)
Në Republikën e Shqipërisë zgjedhjet e ardhshme vendore janë planifikuar të mbahen më 14 maj 2023. Zgjedhjet e fundit vendore, të mbajtura më 30 qershor 2019, u bojkotuan nga opozita, ndërsa pjesëmarrja në zgjedhje ishte vetëm 21.6%. Për pasojë, të gjitha postet në pushtetin vendor u zunë nga kandidatët e Partisë Socialiste (PS) me në krye Edi Rama. Zgjedhjet e fundit vendore në Shqipëri u zhvilluan në një atmosferë tensionesh, pasi opozita shqiptare ishte tërhequr nga puna e Kuvendit dhe organizoi aktivitete politike në rrugët e Tiranës, ku kërkoi dorëheqjen e kryeministrit Rama, vendosjen e një organi të përkohshëm. qeverisë dhe mbajtjes së zgjedhjeve të përgjithshme.
Në zgjedhjet lokale gjithsej 3.650.550 votues me të drejtë vote do të mund të votojnë në 5.211 vendvotime. Në zgjedhjet lokale do të marrin pjesë 48 parti politike me 23788 kandidatë. Nga numri i përgjithshëm, kryetare të komunave aspirojnë 144 kandidatë, mes të cilëve 15 gra. Zgjedhjet do të monitorohen nga 324 vëzhgues ndërkombëtarë të OSBE/ODIHR. Shqipëria ka 61 bashki dhe vendi ka nevojë për një reformë të thellë të vetëqeverisjes vendore.
Shqipërisë iu dha statusi i kandidatit për në BE në shtator 2014. Vendi hapi negociatat e anëtarësimit me BE në fund të vitit 2022. Lista e çështjeve që Shqipëria duhet të trajtojë përfshin reformën në drejtësi, luftën kundër krimit (trafik droge dhe trafikim njerëzor) dhe korrupsion, Mungesa e medias së pavarur, depolitizimi i institucioneve, përmirësimi i efikasitetit, si dhe vendosja e një dialogu më dinamik mes qeverisë dhe opozitës me synimin për t’i bërë reformat më gjithëpërfshirëse dhe të shpejta. Presionet politike, frikësimi, korrupsioni dhe burimet e kufizuara e kanë penguar gjyqësorin të bëhet plotësisht funksional, i pavarur dhe efektiv. Korrupsioni është i gjithëpranishëm në të gjitha segmentet dhe në të gjitha nivelet e qeverisjes, duke përfshirë edhe fushat e prokurimit publik dhe partneriteteve publiko-privat. Qeveria e Edi Ramës nuk pati sukses në zbutjen e pasojave ekonomike dhe sociale të tërmeteve të trefishta të vitit 2019.
Një pyetje e pashmangshme për Edi Ramën është pse Shqipëria është ende vendi më i varfër në Evropë, megjithëse ka një potencial të jashtëzakonshëm zhvillimi? Si BE ashtu edhe NATO dështuan në zgjidhjen e krizës politike në Shqipëri. Megjithatë, kriza në Shqipëri ka ekspozuar rrjetin e korrupsionit të Edi Ramës, ku përfshihen disa (ish) zyrtarë të lartë të BE-së, SHBA-së dhe disa vendeve të tjera.
Koalicioni “Së bashku Fitim” kundër Partisë Socialiste
Edhe pse këto janë zgjedhje vendore në të cilat nuk marrin pjesë liderët e partive kryesore politike, “gara” kyçe parazgjedhore po zhvillohet mes drejtuesve të Partisë Socialiste dhe kryeministrit aktual Edi Rama nga njëra anë dhe “Bashkë ne. Koalicioni Fito” (Bashkë Fitojmë), i drejtuar nga dy veteranë të politikës shqiptare dhe ish-presidentët shqiptarë Sali Berisha dhe Ilir Meta.
Edhe pse po bëhet një luftë për çdo pozicion dhe çdo votë, fushata zgjedhore drejtohet në qytete të mëdha si Tirana, Elbasani dhe Durrësi. Sipas sondazheve të opinionit publik niveli i mbështetjes publike të Partisë Socialiste dhe « Së bashku Fitim » është pak a shumë i barabartë. Koalicioni “Together We Fitim” dominon në veri të Shqipërisë (Shkodër, Tropojë, Kukës, Lezhë dhe Has), por mbështetja e tij po rritet edhe në jug të vendit.
Rezultatet e sondazheve parazgjedhore në Shqipëri nuk ofrojnë gjithmonë tregues të besueshëm të opinionit të elektoratit në lidhje me mënyrën se si do të votojë publiku në ditën e zgjedhjeve. Megjithatë, rezultatet e sondazheve përdoren si bazë për përcaktimin e strategjive zgjedhore, debateve dhe analizave.
Zgjedhjet Lokale – Zgjedhja mes karteleve të drogës dhe/ose republikës parlamentare? (Albania towards May 14 / There is no white « front » with black « back »: / 2023 Local Elections in Albania: Choice between Drug Cartels and/or Parliamentary Republic?)
Kur Edi Rama nisi operacionin policor me qëllim shkatërrimin e fshatit Lazaret, që ishte qendra e biznesit të drogës, pritej një përballje përfundimtare me biznesin e drogës. Më vonë doli se Edi Rama kishte vënë vetëm biznesin nën kontrollin e tij. Për më tepër, në vend që të ndiqte reformat, zhvillimin dhe demokratizimin e mëtejshëm të vendit, ai nisi procesin e « kanabizimit të Shqipërisë ». Një pjesë e konsiderueshme e tokës së punueshme është e mbjellë me kanabis, ndërsa biznesi i drogës kontrollohet nga strukturat politiko-kriminale. Gjatë mandatit të kryeministrit Edi Rama, Shqipëria u bë një strehë e sigurt për kriminelët nga Evropa, Azia, Amerika Veriore dhe Jugore. Një rrethanë lehtësuese për strukturat kriminale është regjimi pa viza që Shqipëria ka me vendet anëtare të BE-së, i cili u lejon kriminelëve lëvizje të lirë dhe veprimtari biznesi, si dhe fitime të mëdha nga trafiku i drogës dhe qenieve njerëzore. Edi Rama dhe “sfondi” i tij i ka mbyllur Shqipërisë dyert e anëtarësimit në BE, pasi ndërkohë që Rama është në krye të qeverisë shqiptare, vendi nuk do të jetë i kooptuar në BE.
Raporti i Strategjisë Ndërkombëtare të Kontrollit të Narkotikëve[2] identifikon Shqipërinë si burimin e kanabisit dhe bazën e grupeve të organizuara kriminale që tregtojnë ilegalisht drogën nga vendi i origjinës në tregjet evropiane. Kanabisi shqiptar shpërndahet në Turqi dhe këmbehet me heroinë dhe kokainë, të cilat shtetasit shqiptarë i kontrabandojnë nëpër Evropë. Autoritetet shqiptare kanë regjistruar një rritje të kokainës së konfiskuar në vitin 2021 përmes portit të Durrësit, kryesisht në dërgesat e bananeve nga Ekuadori. Policia shqiptare mori pjesë në disa operacione ndërshtetërore të zbatimit të ligjit në vitin 2021. Në operacione, shtetas shqiptarë, ndër të tjera, u arrestuan në Greqi, Itali, Spanjë dhe Holandë. Autoritetet shqiptare të zbatimit të ligjit bashkëpunuan me homologët e tyre amerikanë për arrestimin dhe konfiskimin e një ngarkese me lëndë narkotike dhe një laboratori të përpunimit të drogës në Shqipëri, si dhe sekuestrimin e pronave në Shqipëri që lidhen me trafikun ndërkombëtar të drogës. Pas arrestimit të tij më 31 mars 2021 në SHBA, gjykatat shqiptare konfiskuan pasurinë e Ylli Didanit me vlerë 1.2 milionë dollarë në prill 2021. U krijua Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit (SPAK). Në vitin 2021 u arritën disa suksese, duke përfshirë arrestimin e 38 personave, përfshirë një prokuror dhe disa zyrtarë të lartë të policisë, në kuadër të një hetimi të madh ndërkombëtar për trafikun e drogës dhe njerëzve. Shtetasit shqiptarë luajnë një rol të rëndësishëm në rrjetin kriminal ndërkombëtar dhe të organizuar të trafikut të drogës. Për më tepër, Shqipëria është një element kyç i rrugës ballkanike për trafikun e drogës drejt Evropës Perëndimore dhe Britanisë së Madhe. Grupet e organizuara kriminale shqiptare janë të pranishme në SHBA, Britaninë e Madhe dhe në të gjithë Evropën, si dhe në Amerikën e Jugut, përfshirë Ekuadorin, Kolumbinë dhe Perunë. Ata kanë krijuar një zinxhir të integruar prokurimi, transporti, shpërndarjeje dhe shitjeje në Evropë, Britani të Madhe dhe SHBA. Grupet e organizuara kriminale shqiptare vazhdojnë të kryejnë pastrim parash në Shqipëri, duke kontribuar kështu në korrupsionin në vend.
Në Shqipëri krimi i dhunshëm shoqërohet shpesh me krimin e organizuar, por edhe me gjyqtarë, prokurorë, polici dhe media, të cilët shpesh janë subjekt i frikësimit. Sundimi relativisht i dobët i ligjit, korrupsioni dhe niveli i lartë i papunësisë janë problemet kryesore shqiptare në lidhje me kontrollin e trafikut të drogës. Reformat në drejtësinë penale në Shqipëri duhet të përfshijnë largimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve të lidhur me krimin e organizuar dhe/ose me pasuri të pajustifikueshme. SHBA mbështet reformat në drejtësi në Shqipëri nëpërmjet mbështetjes këshillimore dhe zhvillimit të kapaciteteve për prokurorët dhe hetuesit e SPAK-ut, zgjerimin e bashkëpunimit ndërinstitucional në hetime, korrigjimet e reformave që synojnë kufizimin e operacioneve të krimit të organizuar transnacional. Për më tepër, SHBA-të kanë ofruar gjithashtu pajisje të specializuara për përmirësimin e aftësive operacionale përkatëse. Shqipëria duhet të vazhdojë me reformën në drejtësi, të forcojë rregulloret dhe mbikëqyrjen kundër pastrimit të parave dhe të punojë për eliminimin e ndikimit të krimit të organizuar në qeverinë dhe shoqërinë shqiptare.
Struktura e posaçme për luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar (SPAK), e cila përfshin Prokurorinë e Posaçme (PSPO) dhe Byronë Kombëtare të Hetimit (BKB), është e paaftë. Përderisa është arritur progres në lidhje me konfiskimin e pasurisë së lidhur me krimin e organizuar, ai duhet të intensifikohet më tej në të ardhmen. Për më tepër, është gjithashtu e nevojshme të vazhdohen përpjekjet që synojnë të arrihet ndjekja penale në rritje dhe zbatimi më i mirë i vendimeve përfundimtare dhe detyruese, veçanërisht në nivel të lartë. Lufta kundër krimit kibernetik, trafikimit të qenieve njerëzore dhe pastrimit të parave mbeten fusha në të cilat kërkohen rezultate shtesë. Një tregues i situatës në Shqipëri është edhe rritja e numrit të shtetasve shqiptarë që kanë paraqitur kërkesa për azil në vendet anëtare të BE-së. Miratimi i amnistisë tatimore dhe penale është në kundërshtim me qëndrimin e Këshillit të BE-së dhe Moneyval dhe mund të dëmtojë progresin në këtë fushë, si dhe në luftën kundër pastrimit të parave.
»Shqipëria mbetet e pambrojtur ndaj pastrimit të parave për shkak të korrupsionit, pranisë së rrjeteve të krimit të organizuar dhe boshllëqeve në legjislacion dhe mbikëqyrje. Shqipëria ka një ekonomi të madhe cash dhe një sektor informal, me të ardhura të konsiderueshme të parave nga jashtë dhe investime nga jashtë. Trafikimi i narkotikëve dhe aktivitetet e tjera të krimit të organizuar janë burimet kryesore të fondeve të pastruara. Organizatat kriminale shqiptare kanë lidhje me rrjete që veprojnë gjerësisht në Evropë dhe në Amerikën e Jugut.«[3]
Skandalet e shpeshta me përmasa ndërkombëtare ekspozojnë lidhjet mes regjimit të Ramës dhe faktorëve ndërkombëtarë dhe korrupsionin e zyrtarëve të huaj (rasti i ish-zyrtarit të FBI-së, Charles McGonigal). Krijimi dhe fuqizimi i disa agjencive qeveritare të lidhura me Kryeministrin Rama (Agjencia për Bashkëqeverisjen, Agjencia e Medias dhe Informacionit, Agjencia për Programimin Strategjik dhe Koordinimin e Ndihmës – SASPAC) pa një kuadër gjithëpërfshirës menaxhimi dhe pa mbikëqyrje sistematike të linjave të mbikëqyrjes dhe raportimit. ngrenë pyetje në lidhje me koordinimin efektiv dhe ofrimin e shërbimeve nga organet e administratës publike.
Analistët besojnë se zgjedhjet e ardhshme në Shqipëri e tejkalojnë karakterin dhe rëndësinë e zgjedhjeve vendore, sepse janë një mundësi për të nisur përballjen përfundimtare me regjimin e Edi Ramës dhe dekriminalizimin e Shqipërisë. Aleanca mes Sali Berishës dhe Ilir Metës përmes koalicionit “Together We Fitim” bashkon forcat politike opozitare dhe përfaqëson një lëvizje masive të qytetarëve të pakënaqur të Shqipërisë, të gatshëm për t’u përfshirë në një luftë për përballjen përfundimtare me kartelet e drogës, krimit dhe korrupsionit. Zgjedhjet vendore janë një lloj mundësie për qytetarët e Shqipërisë që të zgjedhin nëse dëshirojnë të kenë një kartel droge që të sundojë vendin dhe/ose një republikë parlamentare – qytetarët e së cilës janë grabitur dhe privuar kryesisht gjatë 10 viteve të fundit. Zgjedhjet duhet të jenë transparente, të lira dhe të ndershme, pa blerje votuesish dhe votuesish me “para të zeza”, pra para të pista nga bizneset e drogës dhe trafikimi i qenieve njerëzore. Domethënë, të ardhurat nga bizneset e drogës tejkalojnë buxhetin kombëtar shqiptar. Koncepti politik i mbajtjes së Edi Ramës në pushtet bazohet në blerjen e votave dhe frikësimin dhe Rama ka në dispozicion shuma të pakufizuara parash me origjinë të dyshimtë dhe një aparat represiv për qëllime të tilla.
Rama kundër shoqërisë së fortë civile (OJQ)
Zbatimi i ligjit të ri për regjistrimin e organizatave jofitimprurëse i miratuar në qershor 2021 ende nuk ka filluar. Këshilli i Lartë Gjyqësor ka marrë fonde buxhetore për prokurimin e një regjistri elektronik të organizatave jofitimprurëse dhe kontrata për zbatimin e tij është nënshkruar në maj të vitit 2022. Nuk ka pasur progres në zbatimin e udhërrëfyesit për krijimin e një mjedisi favorizues për shoqërinë civile. veçanërisht në kuadrin e ligjit për vullnetarët.
Bashkëpunimi institucional ndërmjet shoqërisë civile dhe qeverisë duhet ende të forcohet për të siguruar pjesëmarrje të qëllimshme të organizatave të shoqërisë civile (OSHC) në proceset vendimmarrëse, si dhe në negociatat për anëtarësim në BE. Fuqizimi i shoqërisë civile është një komponent kyç i çdo shoqërie demokratike, e cila është në deficit në Shqipëri dhe që Edi Rama dukshëm i frikësohet.
Qeveria e nevojshme tranzitore për përgatitjen e zgjedhjeve të parakohshme
Shqipëria ndodhet në një situatë të një lufte të heshtur civile, një shoqërie jashtëzakonisht të polarizuar dhe të përçarë, si dhe në një numër të shtuar të atentateve, gjë që nuk është befasi. Pse Shqipëria është një shoqëri e ndarë? Për t’u përfshirë në një biznes droge, trafik njerëzor, krim dhe korrupsion, duhet një shoqëri e ndarë, e cila do të largojë vëmendjen e publikut nga operacionet e biznesit të drogës.
Me rënien e regjimit komunist të Enver Hoxhës në vitin 1991, forcat retrograde u mundën. Megjithatë, pas ardhjes në pushtet të Edi Ramës dhe Partisë së tij Socialiste (PS), rrënjët e të cilave shkojnë në ish-partinë komuniste të Shqipërisë, në pushtet këto forca u rivitalizuan. I udhëhequr nga dëshira e tij për të qëndruar në pushtet, Rama do të përpiqet ta transferojë krizën nga Shqipëria në rajon, por edhe në hapësirën më të gjerë evropiane. Shqipëria ka nevojë për një cikël të ri demokratizimi dhe dekriminalizimi të shtetit.
Proceset në rajon, të cilat fillimisht filluan në Maqedoninë e Veriut, gradualisht po eliminojnë ithtarët e destabilizimit, krimit dhe korrupsionit, si Nikolla Gruevski (VMRO-DPMNE), Hashim Thaçi (PDK), Bojko Borisov (GERB) dhe më pas. rënia e Milo Gjukanoviqit (DPS), në radhë të radhës janë Milorad Dodik (SNSD) dhe Edi Rama (PS). Jo pa arsye Edi Rama e kishte përkrahur hapur Milo Gjukanoviqin në zgjedhjet e fundit në Mal të Zi, sepse duke e mbështetur Gjukanoviqin ai po mbështette veten, si dhe konceptin dhe metodën e tij të ngjashme të qeverisjes.
Duke gjykuar nga të gjitha, zgjedhjet lokale do të shkaktojnë krijimin e një qeverie të përkohshme që do të organizojë zgjedhje të parakohshme parlamentare dhe një tranzicion të qetë të qeverisë. “Suksesi” më i madh i Edi Ramës është se gjatë mandatit të tij ai kishte forcuar pozitën e Shqipërisë si deri tani vendi më i varfër në Europë.
[1] IFIMES – The International Institute for Middle East and Balkan Studies (IFIMES) from Ljubljana, Slovenia, has a special consultative status with the Economic and Social Council (ECOSOC)/UN since 2018. and it’s publisher of the international scientific journal »European Perspectives«.