Tiranë, 30 janar -« Frika në buzë të humnerës » (Angst am Rande des Abgrunds) me ket titull gazeta prestigjioze gjermane Suedeutsche Zeitung (nga autori Antje Weber) ka piblikuar nje sjhkrim dedikuar poetesse re shqiptare nga Elbasani Luljeta Lleshanaku qe familja e saj ishte kunder diktatorit kominist, shkruan gazeta zvicerane Le Canton27.ch
Poetja shqiptare Luljeta Lleshanaku i përpunon në poezi kujtimet e saj nga shtypjet e rinisë së saj – dhe si drejtuese shkencore e një instituti në Tiranë që merret me këtë periudhë.
Autorja shqiptare Luljeta Lleshanaku u rrit në një familje të akuzuar për antikomunizëm. Në vendin e saj, kjo do të thoshte të jetonte në izolim. Për Lyrik Kabinett ajo flet me përkthyesen e saj për këtë kohë – dhe librin e saj të ri me poezi.
Në YouTube gjendet një video e vjetër dhjetëvjeçare në të cilën Luljeta Lleshanaku lexon një poezi në shqip, një gjuhë që duket e butë dhe e ashpër në të njëjtën kohë, në rrjedhën e së cilës shfaqen vetëm disa fjalë të kuptueshme ndërkombëtarisht si « Melankolia ».
Megjithatë, nuk duhet të ketë iluzione. Nuk i intereson tingulli, shkruan përkthyesja e saj Andrea Grill në epilogun e vëllimit “Qyteti i mollëve” për këtë poete, duke shkruar për të “një akt krejtësisht racional”.
Luljeta Lleshanaku është një zë i jashtëzakonshëm nga Shqipëria dhe Lyrik Kabinett së shpejti do të ofrojë mundësinë për ta dëgjuar sërish (edhe pse tani vetëm online në vend të live).
Kjo poete është jo vetëm interesante për shkak të efektit shqetësues të poezive të saj, të cilat në fakt karakterizohen nga zemërimi melankolik dhe ndonjëherë subkoshiencës. Por edhe për shkak të sfondit politik të këtyre teksteve, i cili në të njëjtën kohë i referohet edhe biografisë së vështirë të këtij autori.
Poetja e lindur në qytetin shqiptar të Elbasanit në vitin 1968, e kaloi fëmijërinë e saj në izolim të pavullnetshëm. Familja e saj konsiderohej antikomuniste dhe diktatori socialist Enver Hoxha përjashtonte sistematikisht anëtarët e opozitës nga shoqëria. Ndaj Luljeta Lleshanaku e kaloi fëmijërinë dhe rininë e saj në qytetin e vogël të Krujës, në një shpat të thepisur në malet bregdetare, “si në karantinë”, shkruan Grill. Edhe fëmijët ishin të ekspozuar ndaj represioneve të shumta, ndaj Lleshanaku u “zgjidh në momentin e fundit dhe u dërgua në shtëpi” kur grupi i saj i kopshtit u shfaq në televizion. Ajo nuk u lejua të studionte apo të botonte një poezi deri në moshën 22 vjeçare, punoi në një fabrikë qilimash.
Fundi i regjimit komunist pas vitit 1989 nënkuptonte një çlirim për Lleshanakun – por jo nga tema: Sot ajo është drejtore shkencore e një “Instituti për Studimin e Gjenocidit Komunist në Shqipëri” në Tiranë.
Ajo ka botuar edhe nëntë vëllime me poezi, në të cilat traumatizimi i rinisë së saj shfaqet herë pas here. Për shembull, fjala « frikë » mund të lexohet jashtëzakonisht shpesh në vëllimin e saj të dytë « Die Stadt der Apfel » (Qyteti i mollëve), të cilin Grill e përktheu në gjermanisht (Botimi Lyrik Kabinett nga Hanser). Herë si “frikë nga e panjohura”, herë në variacion: “Po sa të ngjashëm ishim me njëri-tjetrin nga frika”.
Ky varg është në poezinë veçanërisht mbresëlënëse “Via politica”. “Unë u rrita në një shtëpi të madhe / ku dobësia dhe britmat gëzimi / u ndëshkuan”, fillon. I ushqehesha me « dhjamin e qirinjve nga ditët e lavdishme »: « Po digjesha, fletoret, flokët, zemra më vinte erë tym ». Sado të ndryshëm që ishin njerëzit, frika e tyre në “buzë të humnerës” ishte e ngjashme. Disa prej tyre zgjodhën të tregonin histori, të tjerët « morën rrugën përtej oqeanit » dhe emigruan. « Dhe nga të gjithë njerëzit që kishin shkuar më larg / nuk folën më për të / (një përrallë e bezdisshme e mbijetesës së zhveshur) ».
Luljeta Lleshanaku zgjodhi rrugën e gjuhës. Koha kur ajo kujtoi “procesin e fshehjes” nga librat ka mbaruar. Edhe pse ajo vetë dikur shkruante: « Fjalët janë të mbivlerësuara ». E megjithatë, në poezitë e saj, ajo përpiqet të vërtetojë të kundërtën.