Nefail Maliqi, redaktor i gazetes zvicerane në shqip Le Canton27.ch para Zyres Federale per Statistika
Bernë, 20 qershor -Viti 2023 u karakterizua me rënie të lindjeve dhe vdekjeve. Numri mesatar i fëmijëve për grua nuk ka qenë kurrë më i ulët (1.33). Midis 2022 dhe 2023, numri i martesave dhe divorceve gjithashtu ra. Këto janë disa nga rezultatet përfundimtare vjetore për vitin 2023 nga statistikat e lëvizjes natyrore të popullsisë të Zyrës Federale të Statistikave (FSO), njofton gazeta zvicerane ne shqip Le Canton27.ch
Zvicra regjistroi 80,000 lindje të gjalla në 2023, ose 2,300 ose 2,8% më pak se në 2022. Kjo rënie, edhe pse më e ulët se ajo e një viti më parë (-7,300, ose -8,1%), konfirmon prirjen rënëse të vërejtur që nga viti 2021. Numri mesatar i fëmijëve për grua bie në nivelin më të ulët të vërejtur ndonjëherë, duke shkuar nga 1,52 në 2021 në 1,39 në 2022, pastaj në 1,33 në 2023.
Numri më i ulët i fëmijëve për grua është vërejtur ndonjëherë
Në vitin 2023, numri i lindjeve bie si tek nënat zvicerane ashtu edhe tek ato me shtetësi të huaj, por rënia është shumë më e madhe tek nënat me kombësi zvicerane (përkatësisht -4,2% kundrejt -0,8%). Përsa i përket kombësisë së fëmijës, ka afërsisht 56,100 lindje të fëmijëve zviceranë (-4,2%) krahasuar me 23,900 të shtetësisë së huaj (+0,4%).
Duke marrë parasysh moshën e nënës, rënia e lindjeve që nga viti 2022 rezulton të jetë më e theksuar tek gratë nën 30 vjeç (-5,1%) sesa tek ato të moshës 30 vjeç e lart (-2,1%). Numri i lindjeve të fëmijëve të parë zvogëlohet tek nënat nën 30 vjeç (-548; -4,3%) dhe tek ato të moshës 30 deri në 39 vjeç (-406; -1,7%). Nga ana tjetër, rritet tek ata të moshës 40 vjeç e lart (+84; +3,7%). Mosha mesatare e nënave në lindjen e fëmijës së tyre të parë rritet pak për të arritur përkohësisht në 31.3 vjeç në 2023 (krahasuar me 31.2 vjeç në 2022).
Rënie janë edhe lindjet e fëmijëve të dytë (-2,8%) krahasuar me vitin 2022, por janë veçanërisht lindjet e fëmijëve të tretë për të cilat rënia është veçanërisht e theksuar (-7,3%). Ulja e lindjeve të treta prek të gjitha grupmoshat me rënien më të madhe tek gratë e moshës 30 deri në 39 vjeç (-8,2%). Lindjet e fëmijëve të katërt dhe më shumë, nga ana e tyre, janë rritur pak (+1,9%).
Jo vetem Zvicra por dhe disa vende tjera evropiane jane ne krizen e natalitetit
Sipas gazete svicerane ne shqip Le Canton27.ch kete problem te lindjeve duket se komunieti shiptare nuk e kane. Shtimi i komunitetit shqiptar eshte në gjendje të mire.
Në vitin 1999, invazioni i Serbisë në Kosovë rriti dukshëm numrin e shqiptarëve, sikur në vendet e tjera evropiane, ashtu edhe në Zvicër. Në ato vite, Zvicra kishte 150.000 shqiptarë, kuptohet një pjesë e madhe e tyre ishin të përndjekur nga regjimi serbe. Ndërsa sot autoritetet zvicerane flasin për një dyfishim të numrit të tyre.
Kështu, sipas z.Freymond nga Zyra Federale, sot në Zvicër jetojnë dhe veprojnë mbi 300.000 shqiptarë, qe këtu njihen si albannofon, dmth që flasin gjuhen shqipe, ku pjesa dërmuese janë nga Kosova. Këtu bëhet falë për 200 mijë, kurse nga Maqedonia e Veriut rreth 70 mije, nga Lugina e Preshevës 20 mijë dhe të tjerët janë nga Shqipëria dhe Mali i Zi. Dhe kjo shifer prej mbi 300 mije e shqiptareve sot ne Zvicer eshte vetem tezultat i i potlikave diskrimunuese serbe, që ju imponoi me vite te tera shqiptareve eksodin, por edhe lindjeve te nanave shqiptare
Sipas OFS, rezultatet përfundimtare konfirmojnë tendencat e vërejtura kur shifrat provizore u publikuan në prill 2024. Për sa i përket lindjeve dhe vdekjeve, vendet fqinje (Franca, Italia, Austria dhe Gjermania) shfaqin zhvillime të ngjashme.
Vdekjet bien, por mbeten të larta
Në vitin 2023, 71,800 njerëz vdiqën në Zvicër, ose 2,600 ose 3,5% më pak se në vitin 2022. Megjithatë, kjo shifër mbetet e lartë dhe tejkalon me disa qindra numrin e vdekjeve të regjistruara në vitin 2021, një vit i shënuar nga pandemia (71 200). Plakja demografike kontribuon në këtë rritje të vdekjeve në një popullsi në rritje.
Rënia e vdekjeve krahasuar me vitin 2022 është më e theksuar te meshkujt sesa te femrat (përkatësisht -3,7% dhe -3,3%). Rënia më e madhe vërehet tek ata nën 65 vjeç (-5.6% te meshkujt dhe -5.2% te femrat). Rënia është më e vogël tek njerëzit e moshës 65 deri në 79 vjeç (-3,8% për meshkujt dhe -3,1% për femrat) dhe tek ata të moshës 80 vjeç e lart (-3,0% për meshkujt dhe -3,2% për femrat).
Ky zhvillim rezulton në një rritje të jetëgjatësisë e cila arrin një vlerë më të lartë se para pandemisë. Në vitin 2023, jetëgjatësia në lindje dhe në moshën 65 vjeç do të rritet në 82.2 dhe 20.3 vjet respektivisht për burrat dhe 85.8 dhe 22.8 vjet për gratë. Për shkak të zvogëlimit të numrit të vdekjeve, Zvicra po shënon një rritje natyrore më të madhe se në vitin 2022 (+256 persona, ose +3,2%), dhe kjo pavarësisht rënies së lindjeve.
Më pak martesa dhe divorce
Gjithashtu në vitin 2023, u kremtuan 36,000 bashkime të sekseve të ndryshme, ose 1,900 ose 5,0% më pak se në vitin 2022. Përveç kësaj, pati rreth 900 martesa të të njëjtit seks dhe 800 konvertime të partneriteteve të regjistruara në martesa. Në total, do të ketë 37,800 martesa në Zvicër në vitin 2023. Përveç viteve 2020 dhe 2021 të shënuara nga kufizimet e lidhura me pandeminë, numri i martesave nuk kishte qenë kaq i ulët për më shumë se 40 vjet (1983: 37 600).
Gati tre të katërtat e martesave mes njerëzve të gjinive të ndryshme bashkojnë dy beqarë. Tremujori i mbetur ka të bëjë me rimartesat, d.m.th. me sindikatat ku të paktën një nga personat në fjalë ka status martesor të ndryshëm nga beqar. Nëse sjelljet e vëzhguara në 2023 mbeten të njëjta në të ardhmen, përkohësisht vlerësohet se rreth gjysma e beqarëve nën 50 vjeç nuk mund të martohen kurrë (49.3% për gratë dhe 54.5% për burrat).
Shumica e bashkimeve midis njerëzve të gjinive të ndryshme janë midis burrave dhe grave zvicerane (47.1%). Megjithatë, kjo lloj martese do të pësojë rënien më të madhe në vitin 2023 (-8,2%). Martesat që përfshijnë një person me kombësi zvicerane dhe tjetrin me shtetësi të huaj, të cilat përbëjnë rreth një të tretën e bashkimeve të çifteve të gjinive të ndryshme të regjistruara në Zvicër, janë gjithashtu në rënie (-3.8%). Sa i përket martesat mes dy personave me kombësi të huaj, ato rriten pak (+1,7%) për të arritur në 17,9% të bashkimeve të regjistruara në Zvicër në vitin 2023.
Në vitin 2023, gjyqtarët dhanë gjithsej 15600 divorce, një rënie prej 3,7% krahasuar me një vit më parë. Përveç divorceve të çifteve të gjinive të ndryshme, numri i përgjithshëm i divorceve përfshin 41 çifte të të njëjtit seks. Numri i divorceve është në rënie, pavarësisht nga kohëzgjatja e martesës (-6.2% nga 0 në 4 vjet; -1.1% nga 5 në 9 vjet; -5.3% nga 10 në 14 vjeç; -4. 1% nga mosha 15 deri në 19 vjeç. -3.6% të moshës 20 vjeç e lart). Kohëzgjatja mesatare e martesës në momentin e divorcit stabilizohet përkohësisht në 15.7 vjet. Nëse sjelljet e vërejtura në 2023 mbeten të njëjta në të ardhmen, përkohësisht vlerësohet se gati dy martesa në pesë (38.3%) mund të përfundojnë me divorc.
713 ndryshime gjinore të regjistruara në gjendjen civile
Pasi u lehtësuan nga një ligj i ri që hyri në fuqi në fillim të vitit 2022, ndryshimet në seksin e regjistruar në regjistrin e gjendjes civile ranë nga 1177 në 2022 në 713 në 2023 (-39.4%). Në vitin 2023, ka pasur 332 ndryshime nga gjinia e regjistruar “burrë” në seksin e regjistruar “grua” dhe 381 nga seksi i regjistruar “grua” në gjini të regjistruar “burrë”. Tre të katërtat e këtyre ndryshimeve ndodhin te njerëzit e moshës 15 deri në 29 vjeç.