Bernë, 28 maj -Albert Einstein i lindur më 14 mars 1879 në Ulm (Württemberg, Perandoria Gjermane) dhe vdiq më 18 Prill 1955 në Princeton (Nju Xhersi, Shtetet e Bashkuara), është një fizikant teorik. Ai ishte vazhdimisht gjerman, pa shtetësi (midis 1896 dhe 1901), zviceran (1901) dhe me kombësi të dyfishtë zvicerane-amerikane (1940). Ai u martua me Mileva Mariqi, pastaj kushërirën e saj Elsa Einstein. Albert Einstein nga Zvicra « azil » në Shqipëri ne vitin 1930. Sikur t’mos ishin shqiptarët te cilin e shtrehuan per tri vite (Pogradec) bota a do të kishte fizicientin e njohur Einstein. Apo, a do te kishim një botë tjetër, nga kjo e sotmja? ka pyetur gazeta zvicerane ne shqip Le Canton27.ch
Albert Einstein « turisti » i parë hebre me pasaportë shqiptare në Pogradec i cili jetoi në Gjermani, Zvicër dhe nga Shqiperia në Amerikë…
Në regjistrin e vjetër të vitit 1931, me nr. AK0 31, faqe 53/1, do të gjeni këtë shënim: Albert Einstein arriti në Shqipëri në Prill 1931, në një kohë kur ai u persekutua në Gjermani nga nazistët për shkak të origjinës së tij hebreje dhe u pajis me një pasaportë shqiptare falë së cilës ai do të udhëtonte në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Sipas të dhënave zyrtare, pasaporta gjermane e Einstein-it ishte kapur nga Gestapo, por ai shkoi në Amerikë dy herë – në dhjetor të vitit 1931 dhe në 1932 – falë pasaportës së vetme në dispozicion në atë kohë, asaj shqiptare.
“Sot, 10 Prill 1931, Dr. Jani Basho, i lindur në 1892 në rrethin Burima të Pogradecit, djali i Kozmait dhe Anastasias, me profesion mjek personal për Lartësinë e Tij Mbretërore Zog I, i cili na siguron se Albert Einstein ka të drejtë të bëhet një qytetar i qytetit të Pogradecit. Komuna i lëshon Albert Einstein-it certifikatën dhe lejen e qëndrimit në rrethin Burima të Pogradecit. Nëpunësi i komunës – Reis Asllani, Garantuesi – Dr. Jani Basho”.
Ai botoi teorinë e tij të relativitetit special në 1905 dhe teorinë e tij të gravitetit, të njohur si relativiteti i përgjithshëm, në 1915. Ai kontribuoi ndjeshëm në zhvillimin e mekanikës kuantike dhe kozmologjisë, dhe mori çmimin Nobel në fizikë për shpjegimin e tij të fotoelektrikës efekt. Puna e tij është veçanërisht e njohur për publikun e gjerë për ekuacionin E = mc2, i cili vendos një ekuivalencë midis masës dhe energjisë së një sistemi.
Ai sot konsiderohet si një nga shkencëtarët më të mëdhenj në histori dhe fama e tij shtrihet shumë përtej komunitetit shkencor.
Janë të shumta gazetat që kanë botuar artikuj për mundësinë që Albert Einstein të ishte pajisur me pasaportë shqiptare kur u largua nga Europa për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Thuhej se ai shkoi në Shqipëri, mori pasaportën dhe vizën amerikane dhe pas 3 ditësh udhëtoi për në Shtetet e Bashkuara. Janë të shumtë shqiptarët që kanë dhënë dëshmi për këtë fakt. (« There are many newspapers that have published articles about a possibility that Albert Einstein was provided with an Albanian Passport when he left Europe for the United States. It was said that he went to Albania, got the passport and the US Visa and after 3 days he travelled to the United States »)
Gazeta Die Welt: Shqipëria, një vend musliman që shpëtoi hebrenjtë në xhami (“Das muslimische Land, das Tausende Juden rettete”)
Ky fakt i bën edhe shqiptarët shumë krenarë për atë që kanë bërë. Vlerësohet se në fillim të vitit 1930, si Shqipëria po ashtu edhe Kosova kishte sterhuar mbi 1000 hebrenjë të strejar ne vednbanikme te ndyrshme, madhje edhe ne xhamia. Në vitin 1945 ky numër u rritë ne rreth 3000, shkruan gazeta zvicerane në shqip Le Canton27.ch duke ju referuar burimeve nga Tirana zyrtare. Per kete flasin edhe mediat beotrore, sikur edhe ato gjermane.
Keshtu gazeta gjermane “Die Welt” ka shkruar se « Shqipëria, nje vend musliman që shpëtoi mijëra hebrenjë (“Das muslimische Land, das Tausende Juden rettete”), citon Le Canton27.ch
Shqipëria, nje vend musliman që shpëtoi mijëra hebrenjë (« Albanien: Das muslimische Land, das Tausende Juden rettete »; « Muslimische Albaner retten Juden während des Holocaust ») ka shkruar sot gazeta prestigjioze gjermane “Die Welt” duke bërë fjalë për bujarin e shqiptarëve gjatë kohës së nazismit, shkruan gazeta zvicerane Le Canton27.ch duke ju referuar Die Welt.
Gazeta amerikane “Time” për shqiptarët: Heronjtë myslimanë që shpëtuan hebrenjtë
Melissa Chan në shkrimin e saj në revistën prestigjiozë “Time” thotë se « edhe në kohët më të errëta, ka heronj – historitë e shqipatreve myslimanë që rrezikuan jetët e tyre për të shpëtuar hebrenjtë që persekutoheshin gjatë Luftës II Botërore…
Kurse sipas BBC ne korrikun e vitit te kaluar ne raportimin e saj te titulluar « Myslimanët që shpëtuan mijëra hebrenj nga Holokausti me kodin e nderit » (« Muslims who saved thousands of Jews from the Holocaust by code of honor ») tha nder tjera se « Një familje refugjatësh hebrenj nga Shkupi, Maqedoni, me një familje shqiptare që i priti në vitin 1943 në Tiranë, Shqipëri. Por mbrojtja e pushtetit nuk zgjati shumë. Në vitin 1939, Italia pushtoi Shqipërinë, e shpalli atë protektorat dhe Mbreti Zog I u detyrua të arratisej. Me vendin nën autoritetin e Benito Musolinit, u bë më e vështirë për hebrenjtë të hynin në vend. »
Popullsia hebreje në Shqipëri u rrit tre herë, ndërsa në shumë vende të Evropës u reduktua në miliona. Kur nazistët nisën të ndiqnin hebrenjtë në Evropë, ishte mbreti shqiptar Ahmet Zogu ai që udhëzoi të gjitha misionet e tij konsullore që t’i jepnin viza çdo hebreu, i cili pavarësisht se pasaporta e tij/saj kishte të stampuar shenjën “J” për “çifut”, duhet lejuar të hyjë në Shqipëri për një periudhë të pacaktuar qëndrimi.
Nga viti 1937 deri në fund të luftës, një numër i madh hebrenjsh hynë dhe u strehuan në Shqipëri, duke qëndruar atje ose duke u nisur drejt vendeve të tjera të sigurta.
Kështu, Divizioni SS Skenderbeg, arrestoi 300 hebrenjë në Prishtinë. Në mes të majit dhe qershorit 510 ” hebrenj, komunistët, partizanë dhe njerëzit e dyshimta ” u arrestuan , prej të cilëve gjysma janë deportuar në kampet naziste të shfarosjes . Mbi të gjitha SS – shqiptarë të marshonin përpara kundër serbëve në Kosovë.
Pas përfundimit të luftës, në Shqipëri jetuan 180 hebrenj. Kur kufijtë u hapën në 1991, shumica u larguan nga vendi për në Izrael. Në vitin 2021 do të kishte nga 50 deri në 200 hebrenj të pranishëm në Shqipëri.
Familja herbreje Johanna Neumann fillimishtz u strehua në një xhami. Në shtatorin e 1943, para se të persekutoheshin nga nazistët, hebrenjtë u larguan për në Shqipëri . Vend i vogël i mbajti ata, sepse banorët e saj përdornin kodin e lashtë të mikpritjes së detyruar.
Një prej tyre ishte edhe Johanna Neumann . Ajo ka lindur në vitin 1930 në Hamburg . Shtatë vjet më vonë , prindërit vendosën të iknin . Me tren, familja arriti në Itali dhe një anije i solli ata më pas në Shqipëri. Në ndërkohë , Mbreti Ahmet Zogu ishte si shumica e subjekteve të tij musliman .
“Ne ishim të mirëpritur me krahë hapur dhe kishim shumë shokë shqiptarë ,” thotë Johanna Neumann që sot jeton në Washington DC.
Madje edhe atëherë, Shqipëria ishte në fakt një protektorat italian , dhe vendi më i prapambetur në Evropë . Ajo nuk kishte hekurudha dhe vetëm disa qindra kilometra rrugë të asfaltuara, lidhjet telegrafike funksiononin me vështirësi përfshirë dhe një pjesë të vogël të shkollave të mesme.
Shqipëria, u bë pas pushtimit italian, pjesë e Perandorisë Italiane, me diktatorin fashist në krye.