Berne, 24 nentor – Black Fridey ka rrënjë më të errëta nga sa mund të imagjinoni. BLACK FRIDEY (E premtja e zezë) jo vetem biznes, pir edhe dicka me zhume.. A ka lidhje me “shitjen e njerëzve të skllavëruar” (te zinj- afrikanë) ne Amerike?, shtron pyetjen gazeta zvicerane ne shqip Le Canton27.ch
A ka kjo e “Premte zeze” prapavine e vete? Megjithse per fene me te madhe ne glob, muslimanet, dita e premte eshte e bardhe, dite kjo e madhe me vlera te shumfishte, kush dine ta shfytezoj!
E premtja per disa konsiderohet si ditë ters nga shumë individë. Si arriti kjo ditë të kthehej në simbol fatkeqësie duke bërë të « Premten e Zezë » si ditën më famëkeqe për shumë popuj të botës?
Një postim i mediave sociale pretendon në mënyrë të rreme se një foto e njerëzve me ngjyrë me pranga rreth qafës është bërë « gjatë tregtisë së skllevërve në Amerikë » dhe është « historia dhe kuptimi i trishtuar i së Premtes së Zezë ».
Postimi viral në Facebook thotë se e Premtja e Zezë filloi kur njerëzit e skllavëruar u shitën me një zbritje për të nxitur ekonominë. Fotografia titullohet « E Premtja e Zezë 1904 » dhe teksti që e shoqëron lexon: « Prandaj, Black (skllevërit ishin me origjinë afrikane) të Premten (data e shitjes atë të premte në nëntor).
Postimi u shënua si pjesë e përpjekjeve të Facebook për të luftuar lajmet e rreme dhe dezinformatat në News Feed. (Lexo më shumë rreth partneritetit tonë me Facebook.) Postimi u publikua në vitin 2018, por kohët e fundit është rishfaqur dhe po riqarkullohet gjerësisht.
E Premtja e Zezë nuk filloi me shitjen e njerëzve të skllavëruar. Viti i cituar në postim ishte gati 50 vjet pas heqjes së skllavërisë. Dhe fotoja që shoqëron postimin është e të burgosurve në Australi, jo skllevërve në Amerikë.
Referencat më të hershme për të Premten e Zezë pasuan ngjarjet në vitin 1869, kur dy financierë blenë ar në një përpjekje për të rritur çmimet. Përpjekjet e tyre përfunduan në një përplasje të tregut të arit të premten, gjë që çoi në emërtimin e së Premtes së Zezë, raportoi Associated Press.
Dekada më vonë, në vitet 1960, shprehja « Black Friday » u lidh me blerjet pas Ditës së Falënderimeve. Në Filadelfia, një lojë vjetore futbolli Ushtri-Marina e mbajtur të shtunën pas Ditës së Falënderimeve tërhoqi turistët në qytet dhe shitësit lokalë u përpoqën t’i joshin ata. Policia e quajti të Premten e Zezë për shkak të dhimbjeve të kokës që u shkaktuan turma të mëdha.
« Bizneset më vonë rifituan emrin e Premtes së Zezë, duke thënë se ishte dita kur librat e dyqaneve kaluan nga boja e kuqe në të zezë » – domethënë, nga humbjet në fitime – raportoi New York Times.
Disa emrin “Black Fridey” (E premtja e zezë) përdoret gjithashtu për t’iu referuar 24 shtatorit 1869, datë e një paniku financiar në SHBA të shkaktuar nga spekulatorët e arit.
Madje emri Black Fridey per disa te tjere vjen nga Filadelfia. Origjina e vërtetë e emrit të së Premtes së Zezë vjen nga Filadelfia, ku ndeshja e futbollit Ushtri-Marina luhet çdo vit të shtunën pas Ditës së Falënderimeve. Në vitet 1950, ’60 dhe ’70, loja solli një mori njerëzish, shumica e të cilëve mbërritën të premten.
Sidoqofte, Shtetet e Bashkuara dhe Kanada, e “Premtja e Zezë” (« Black Friday ») ose e Premtja e Zezë në Quebec, është një ngjarje tregtare njëditore që zhvillohet të premten pas datës në Shtetet e Bashkuara të Dita e Falënderimeve (e enjtja e katërt e nëntorit). Kjo e premte tradicionalisht shënon fillimin e periudhës së blerjeve të festave të fundvitit.