Bruskel, 17 dhejtor -“Reporterë pa kufij” i kushton vëmendje këtë vit mungesës së sigurisë së gazetarëve në Shqipëri dhe zotërimin e mediave nga pak bosë të lidhur me politikën. Cilësia e lirisë së medias është përkeqësuar në Shqipëri.
Si në Shqiperi (lexo me shume: Albanie: le Premier ministre accuse Reporters sans frontières de mentir) ashtu edhe në Bosnjë, të paktën dy gazetarë investigativë janë vënë në shënjestër të tentativave për atentat për shkak luftes së tyre kudner krimit të organizuar. Ne Maqedonine e Veriut e kane frikesuar (Miroslava Simonovska) nje gazetare, kurse ne Kosove sipas gazetarit (Vehbi Kajtazit) i eshte « vënë një mjet ne veturë ».
Në Serbi, ku RSF më parë u kishte bërë thirrje autoriteteve publike për të goditur propagandën ruse, gazetarët e medias investigative KRIK përballen me sulme të pamëshirshme pothuajse çdo ditë, njofton gazeta zvicerane në shqip Le Canton27.ch duke ju referuar burimeve nga Reporters sans Frontieres sipas ciles organizate nderkombëtare rruga per ne BE e vendeve e ballkanit Perendimore kalon përmees shprehjes dhe mediave te lira.
Samiti i ardhshëm BE-Ballkani Perëndimor në Bruksel më 18 dhjetor do të jetë takimi i parë i nivelit të lartë i Komisionit të ri Evropian me krerët e shteteve të vendeve të Ballkanit. Është një mundësi e rëndësishme për të krijuar një momentum të ri politik dhe për të vendosur synime ambicioze për lirinë e shtypit. Reporterët pa Kufij (RSF) i bën thirrje Bashkimit Evropian (BE) dhe shteteve të tij anëtare që t’u kërkojnë vendeve kandidate të angazhohen për të përmirësuar ligjet e tyre për të nxitur një peizazh mediatik të lirë, të pavarur dhe pluralist në rajonin e Ballkanit Perëndimor.
Samiti BE-Ballkani Perëndimor: përparimi i gazetarisë së besuar dhe të pavarur duhet të jetë prioritet në bisedimet e pranimit në BE
Liria e shtypit në të gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor është përkeqësuar, sipas Indeksit Botëror të Lirisë së Shtypit të RSF-së 2024. Shqipëria dhe Serbia shënojnë më të këqijat në zonën BE-Ballkan, ndërsa liria e shtypit mbetet jashtëzakonisht e brishtë në vendet e tjera të rajonit, pavarësisht renditjes së tyre më të lartë.
Në shumicën e këtyre vendeve, gazetarët janë në shënjestër të autoriteteve publike dhe grupeve private të interesit. Ngjarjet e fundit ilustrojnë se si gazetarët në rajon vazhdojnë të kenë frikë për sigurinë e tyre. Në Serbi, ku RSF më parë u kishte bërë thirrje autoriteteve publike për të goditur propagandën ruse, gazetarët e medias investigative KRIK përballen me sulme të pamëshirshme pothuajse çdo ditë: njollos kamera nga gazetat tabloid, ngacmimet gjyqësore, sulmet nga renditja e politikanëve dhe trollëve të mediave sociale, madje edhe frikësimi përmes vjedhjeve në shtëpitë e tyre private.
Si në Bosnje ashtu edhe në Shqipëri, të paktën dy gazetarë investigativë janë vënë në shënjestër të tentativave për atentat për shkak të punës së tyre në krimin e organizuar. Në Maqedoni, një video e gazetares Miroslava Simonovska duke u takuar me një burim u transmetua së fundmi në televizionin kombëtar në një përpjekje për ta frikësuar dhe diskredituar atë. Në Kosovë, gazetari Vehbi Katjazi gjeti një pajisje gjurmuese poshtë makinës së tij gjatë një kontrolli rutinë të mirëmbajtjes, njofton gazeta zvicerane në shqip Le Canton27.ch duke ju referuar burkmeve nga Reporters sans Frontieres sipas ciles organiaazte nderkom,bëatre rruga per ne BE e vendeve e ballkanit Perendimore kalon përmees shprehjes dhe mediave te lira.
“Mungesa e një mjedisi të sigurt për gazetarët është një shqetësim i madh për RSF-në dhe organizatat lokale që i përfaqësojnë ata. Kërcënimet serioze që vumë re në javët e fundit duhet të shërbejnë si një thirrje zgjimi për qeveritë e rajonit dhe t’i nxisin ato të përshpejtojnë reformat e nevojshme për të përmirësuar gjendjen e lirisë së shtypit. BE, e cila është e etur për të ruajtur stabilitetin në Ballkanin Perëndimor, duhet gjithashtu ta bëjë sigurinë e gazetarëve një kriter të panegociueshëm për anëtarësimin në BE.
Pavol Szalai
Shefi i Zyrës BE-Ballkan të RSF-së
Përveç zbutjes së çështjeve të sigurisë, në Ballkanin Perëndimor nevojiten veprime urgjente për të rikthyer besimin e publikut në gazetarinë e pavarur, etike dhe rolin e saj si ofrues i informacionit të besueshëm, të bazuar në fakte dhe me interes të përgjithshëm, që është thelbësor për demokracinë në rajon. RSF përshëndet punën e vlefshme të kryer nga Rrjeti i Gazetarisë Etike (EJN), i cili theksoi rëndësinë e vetëvlerësimit dhe certifikimit të pavarur për mediat në komunitetin mediatik të Ballkanit Perëndimor.
“Gazetarët dhe mediat e Ballkanit Perëndimor dhe Turqisë përballen me presion të patolerueshëm politik. Ne duhet të sfidojmë ndërhyrjen politike dhe neglizhencën e korporatave ndaj mediave të lajmeve dhe të vendosim pavarësinë profesionale, gazetarinë cilësore dhe etikën në qendër të një strategjie për të ndërtuar besimin e publikut përmes vetëvlerësimit dhe transparencës. Propozimet dhe rekomandimet e paraqitura këtu ofrojnë një udhërrëfyes të zbatueshëm për mediat në Ballkan për t’u përballur dhe kapërcyer krizën e qëndrueshmërisë dhe besimit në rënie të publikut. (Aidan White Themelues i Rrjetit të Gazetarisë Etike (EJN).
5 sugjerime kryesore për të kthyer valën e rënies së gazetarisë në Ballkanin Perëndimor
Në përputhje me Deklaratën dhe Rekomandimet e zhvilluara nga EJN, RSF u bën thirrje të gjitha palëve të interesuara në rajonin e Ballkanit Perëndimor, përfshirë qeveritë, të shtojnë përpjekjet e tyre për të mbështetur një mjedis mediatik pluralist, të pavarur dhe të qëndrueshëm. Më së shumti, bisedimet e pranimit në BE duhet të shihen si një mundësi për të theksuar prioritetet e mëposhtme:
Mediat në rajon duhet të inkurajohen të ruajnë transparencën, standardet etike dhe vetërregullimin e besueshëm nëpërmjet proceseve të vetëvlerësimit dhe certifikimit të pavarur nëpërmjet programeve të njohura gjerësisht, siç është Iniciativa e Mirëbesimit në Gazetari.
Mbështetja për mediat publike dhe private të lajmeve nga organet ndërkombëtare, donatorët dhe autoritetet kombëtare duhet të kushtëzohet nga vlerësimi dhe sistemet e certifikimit që verifikojnë cilësinë, transparencën dhe standardet e gazetarisë së tyre. Reklamuesit dhe sponsorët komercialë të mediave të lajmeve dhe agjencive të verifikimit të fakteve duhet të inkurajohen të mbështesin vetëvlerësimin e tyre dhe të nxiten për të punuar me mediat që miratojnë këtë formë transparence dhe vetërregullimi.
Kompanitë e teknologjisë prapa mediave sociale dhe platformave të tjera dixhitale duhet të detyrohen t’i japin rëndësinë e duhur mediave të lajmeve që vetërregullohen në mënyrën e përshkruar, duke u dhënë atyre trajtim preferencial në algoritmet që fuqizojnë motorët e tyre të kërkimit;
Platformat dixhitale dhe kompanitë e teknologjisë duhet të angazhohen në mirëbesim me organet e medias që demonstrojnë përputhje me kërkesat e programeve vetë-rregulluese të njohura, siç është Iniciativa e Mirëbesimit në Gazetari, për të shmangur pezullimet abuzive ose kufizimet e pajustifikuara në përmbajtjen e tyre.
Disa organizata të lajmeve në Ballkanin Perëndimor po udhëheqin rrugën në gazetarinë etike dhe menaxhimin e shëndoshë editorial përmes certifikatave të tyre krejt të reja JTI, si Qendra për Gazetari Hulumtuese (CIN) dhe Valterportal.ba në Bosnje dhe Hercegovinë, Faktograf.hr në Kroaci, dhe Istinomer në Serbi. Mbi 65 organizata të lajmeve nga Ballkani po vlerësojnë veten me Iniciativën e Mirëbesimit në Gazetari, një standard ndërkombëtar i cilësisë për mediat, kërkesat e detajuara të të cilave përfshijnë proceset editoriale dhe raportuese në përputhje me normat etike, qeverisjen e mirë, vetërregullimin dhe angazhimin aktiv me publikun.