Shqipëria ka atë që konsiderohet diaspora e tretë më e madhe në botë, pas Bosnjë-Hercegovinës dhe Guajanës. Pse kaq shumë njerëz po largohen nga vendi? Dhe cilat janë pasojat? Për të kërkuar përgjigje, reporteri ynë Julián Lopez Gomez udhëtoi drejt veriut të vendit, një nga rajonet më të prekura nga ky emigracion masiv, në një qytet të vogël të cilësuar nga disa si “qytet fantazmë”, por edhe në kryeqytetin Tiranë.
Deri në 40% e popullsisë së Kukësit ka emigruar që nga rënia e komunizmit në 1991. Edhe ata që janë kthyer janë gati të largohen.
“Më vjen keq që u ktheva në shtëpi”
Lul Nerguti u largua nga Shqipëria në të njëzetat. Ai u vendos në MB dhe mori një pasaportë britanike. Kur nëna e tij u sëmur, ai u kthye në shtëpi dhe investoi në materiale ndërtimi. Kompania e tij tani është në prag të falimentimit. Ai thotë se ka tetë muaj që nuk ka marrë asnjë porosi.
“Është shumë e vështirë, kam investuar shumë për të ndërtuar gjithë këtë”, thotë ai. “Më vjen keq që jam kthyer, jam vërtet i zemëruar; ndonjëherë mendoj të heq dorë nga gjithçka dhe të largohem, pavarësisht se ku”, thotë ai. « Nuk mund të them se jetoja në Londër, njerëzit pyesnin: « Pse u ktheve? » Këtu duke u përpjekur të shoh dikë, në zyrën e tyre, duhet t’i telefonoj tre herë që të flas me të… Është vështirë! » ai vajton.
Lul ilustron vështirësitë e këtij rajoni ku 20% e popullsisë jeton nën kufirin e varfërisë. Shumë e shohin emigracionin si të vetmen rrugëdalje të mundshme. Më pak popullsi do të thotë më pak aktivitet. Prandaj, rrethi vicioz vazhdon, me efekte dramatike për të gjithë rajonin, ekonominë dhe demografinë e tij.
Efektet në demografi
Katër vjet më parë, 750 foshnja lindën në maternitetin lokal. Sot nuk është më kështu. “Në 2021 kemi pasur afro 600 lindje dhe vitin e kaluar kemi pasur rreth 500: lindshmëria po bie”, thotë Venezie Doçi, shefe e gjinekologjisë në spitalin e Kukësit.
Atje, Besnalda, një ekonomiste 24-vjeçare, lindi fëmijën e saj të parë dy ditë më parë. Vetë ajo personalisht vuan pasojat e diasporës. « Unë kam një motër që jeton në Shtetet e Bashkuara, » shpjegon ajo. « Unë nuk jam shumë e lumtur që ajo jeton kaq larg nga ne; për shembull, ajo nuk mund të ishte atje për lindjen e nipit të saj, » tha ajo me lot në sy.
“Të rinjtë janë larguar, janë larguar nga ky rajon, këtu jetojnë pothuajse vetëm të moshuar”, tregon Venezie Doçi.
Vendi më i ngarkuar në qytet duket se është, në të vërtetë, ky vendtakim për pensionistët. Agim Sula, pensionist, na tregon se tre nga katër fëmijët e tij jetojnë jashtë vendit. “Të rinjtë këtu nuk kanë punë, nuk kanë me çfarë të jetojnë, nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të ikin dhe nuk janë vetëm të rinjtë, por familje të tëra, njerëzit largohen duke marrë fëmijët me vete”, shpjegon ai.
Me gjithnjë e më pak taksapagues të rinj, shumë janë të shqetësuar për të ardhmen e sigurimeve shoqërore të vendit dhe pensionet e tyre të pensionit.
“Të gjithë këta persona që kanë zgjedhur të largohen janë punëtorë”, thotë Hamdi Sokoli, një tjetër pensionist. “Është mirë që emigrojnë, por mendoj se duhet ta bëjnë pasi kanë kontribuar në ndërtimin e këtij vendi dhe jo në atë të Gjermanisë apo Italisë”, tha ai.
Shgiperia « Një bombë me kurrdisur »
Eksperti ligjor i migracionit Lavdrim Shehu punon si vullnetar për një OJQ që ofron burime për të rinjtë për të qëndruar. Vendi po jeton me një “bombë me sahat”, një brez i tërë tashmë është i humbur, më thotë ai.
“Nëse autoritetet nuk mbështesin asnjë aktivitet shkollor, përsa i përket logjistikës, materialeve mësimore, sportit, krijimtarisë, artit, muzikës, të rinjtë nuk do të ndihen rehat në mjedisin e tyre, në shkollat e tyre, në shtëpitë e tyre dhe do të kërkojnë diçka. tjetër jashtë vendit”, këmbëngul ai.
Por realiteti nuk korrespondon me shpresat e tij. Në Kukës, shkollat e projektuara për 300 nxënës kanë vetëm 50. Dega vendore e Universitetit të Tiranës është mbyllur për mungesë studentësh dhe fondesh. Ekonomistja Valbona Elezaj studioi materialin e tij aty për aty. Historitë e emigrimit janë të shumta në shoqërinë e tij. « Kohët e fundit u trondita kur shkova në dyqan ushqimor, » na thotë ajo. « Mësova se pronarët kishin shkuar në Shtetet e Bashkuara për të kërkuar një jetë më të mirë për fëmijët e tyre: ata nuk kishin asnjë arsye të dukshme për t’u larguar, ata kishin biznesin e tyre dhe megjithatë ata lanë gjithçka, ata u larguan për t’u dhënë fëmijëve të tyre një të ardhme më të mirë. ”, tha ajo e habitur.
Nga ana e tij, kryebashkiaku kundërshton me vendosmëri termin “qytet fantazmë”. Ai më thotë se autoritetet lokale dhe kombëtare janë të vetëdijshme për sfidën dhe po përpiqen në mënyrë aktive të gjejnë zgjidhje.
“Ne ndihmojmë të rinjtë që kanë punuar dy, tre apo pesë vite si emigrantë në Angli, Gjermani apo gjetkë”, shpjegon Safet Gjici, kryebashkiak i Kukësit. « Ne lehtësojmë kthimin e tyre duke i përjashtuar nga taksat vendore për një deri në tre vjet dhe qeveria u jep atyre një subvencion prej 5,000 euro gjatë fazës së parë të instalimit, » thotë ai.
Edhe sektori privat po përpiqet të frenojë hemorragjinë e emigrantëve. Kompania e tekstilit Miko Tekstil punëson 90 gra. Disa kthehen nga Gjermania apo Italia ku nuk kanë mundur të gjejnë punë të ligjshme.
“Ne shkojmë jashtë vendit për të pasur një jetë më të mirë, cilësia e jetës atje është më e lartë”, thotë Nadire Gashi, punëtore atje, para se të shtojë: “Bëmë maksimumin, por nuk mundëm më shumë, mundësitë tona ishin të kufizuara. » Një tjetër, Mirela Elezaj, na shpjegon: « Unë kam një punë, por burri im është i papunë, një rrogë e vetme nuk mjafton për një familje! » thekson ajo.
“Objektivi ynë është t’u japim punë njerëzve që të qëndrojnë këtu dhe të mos detyrohen të emigrojnë dhe projekti është me interes edhe për kompanitë e huaja me të cilat jemi duke negociuar”, thotë Majlinda Dullaj, drejtoreshë e kompanisë. “Qëllimi ynë është të hapim një fabrikë tjetër si kjo, ndoshta të punësojmë burra dhe të bëjmë produkte të ndryshme,” thotë ajo.
Një Bashkimi Evropian që tërheq
Në kryeqytetin shqiptar, Tiranë, situata ekonomike dhe sociale është pak më e mirë, por edhe atje të rinjtë janë në udhëkryq. Shqipëria aplikoi për anëtarësim në Bashkimin Evropian në vitin 2009. Negociatat filluan vetëm vitin e kaluar dhe premtojnë të jenë të gjata, duke nxitur padurimin e të rinjve që aspirojnë lidhje më të ngushta me Evropën.
“Ne shohim që këto vende europiane që janë fqinjët tanë kanë një situatë më të mirë ekonomike, arsim më të mirë, demokraci dhe integritet, më pak korrupsion, krim të organizuar, probleme me drogën…”, rendit Gentjan Tufa, student i letërsisë. « Perspektivat për vendin tonë janë aq të këqija sa nuk mund të shohim dritën në fund të tunelit, » tha ai.
Pa përparim, ky student dhe shokët e tij thonë se të rinjtë shqiptarë si ata do të vazhdojnë të kërkojnë në Evropë atë që nuk mund ta gjejnë këtu. Ata bëjnë thirrje për ndryshime urgjente në sistemin politik e social dhe mbi të gjitha në arsim.
“Kur doni të shkatërroni një vend, ju shkatërroni arsimin e tij, kështu që në thelb i shkatërroni rrënjët e tij”, tha Dragana Kurti, studente për marrëdhënie ndërkombëtare. « Ajo që unë pres nga qeveria ime është të investojë në arsim, jo vetëm në universitet dhe në arsimin e lartë, por që nga fillimi i karrierës shkollore, » tha ajo.
« Rinia është ajo që i sjell sukses një vendi »
Në klubin e futbollit Albanat në Tiranë, takojmë Arli Dylçen, i cili prej pesë vitesh drejton ekipin e meshkujve nën 15 vjeç. Vitet e fundit ka parë shumë djem të largohen nga ekipi për të shkuar jashtë shtetit me prindërit e tyre.
“Rinia është oksigjeni i një vendi, jo vetëm në sport, por në të gjitha fushat, është ajo që i sjell sukses një vendi”, tha trajneri i ri. “Këtu është shumë shqetësuese çështja e emigrimit, ka shumë gjëra që duhen zgjidhur që të rinjtë tanë të bëhen si të rinjtë evropianë”, nënvizon ai.