Prishtine, 16 nentor -Gazetaria dhe Gazetaret ne rrezik ne Kosove: Qe 22 vjet liri, por jo liri ne media. Per 20 vjet u vrane, njofton nga Prishtina gazeta zvicerane ne shqip Le Canton27.ch gazetari i se ciles ndoqi misionin e kolegeve nga Brukseli, Strabourgu dhe Gjeneva te cilet dy dite rresht ne Kosove takuan personalitete nacionale dhe shoqata te gazetareve ne rajon.
Organizatat ndërkombëtare të lirisë së medias dhe gazetarëve, duke përfshirë Federatën Evropiane të Gazetarëve (EFJ), paralajmërojnë se ndërkohë që qeveria aktuale është bërë përparim i rëndësishëm në depolitizimin e transmetuesit publik, organeve rregullatore dhe kuadrit legjislativ për mjedisin mediatik, retorika dhe shpifja toksike fushatat kundër medias, financimi i pamjaftueshëm i transmetuesit publik dhe mungesa e transparencës rrezikojnë të minojnë progresin.
Pas një misioni dyditor faktmbledhës në Prishtinë më 15-16 nëntor 2022, partnerët e Platformës për Sigurinë e Gazetarëve të Këshillit të Evropës sot publikojnë gjetjet e tyre mbi lirinë e mediave dhe sigurinë e gazetarëve në Kosovë.
Gjatë vizitës organizatat u takuan me shoqatën e gazetarëve (AGK), redaktorë dhe gazetarë, ministra dhe zyrtarë qeveritarë, autoritetet gjyqësore, policinë, përfaqësuesit e komisionit parlamentar për media, organet rregullatore, agjencinë për privatësi dhe informacion dhe transmetuesin publik.
Vlerësimi ynë është se Kosova në përgjithësi vazhdon të ketë një mjedis mediatik të gjallë dhe pluralist. Vitet e fundit është bërë përparim i rëndësishëm në forcimin e kuadrit ligjor, i cili është kryesisht në përputhje me standardet evropiane dhe ndërkombëtare dhe përmban garanci të forta kushtetuese.
Zhvillimet pozitive përfshijnë procesin e depolitizimit të transmetuesit publik Radio Televizioni i Kosovës (RTK) nga Kuvendi i Kosovës përmes emërimit të anëtarëve të rinj të bordit në një proces përzgjedhjeje transparente dhe të bazuar në merita. Janë të mirëseardhura edhe hapat fillestarë drejt përmirësimit të pavarësisë funksionale të Komisionit të Pavarur për Media (KPM) përmes emërimeve profesionale.
Në nivel gjyqësor, një plan i ri veprimi strategjik për prioritizimin e rasteve që përfshijnë gazetarë është gjithashtu një zhvillim pozitiv, siç është edhe shtrirja e ndihmës juridike falas për gazetarët dhe punonjësit e medias. Informacioni që delegacioni mori në lidhje me trajnimin për prokurorët, gjyqtarët, avokatët dhe policinë që synojnë trajtimin e rasteve që përfshijnë gazetarë dhe media në përputhje me standardet e Këshillit të Evropës janë të mirëseardhura.
Organizatat tona lavdërojnë qeverinë e Kosovës për veprimin e saj konkret për të ofruar strehim për gazetarët ukrainas në mërgim si pjesë e programit Gazetarët në Rezidencë, i cili shërben si model solidariteti për vendet e tjera evropiane që duhet të ndjekin.
Gjatë misionit, aktorët e medias shprehën një nivel të lartë besimi në punën e Agjencisë së Informacionit dhe Privatësisë dhe Komisionerit të saj, i cili po mbikëqyr zbatimin e kuadrit ligjor për aksesin në informacion dhe mbrojtjen e të dhënave.
Të gjithë palët e interesuara që delegacioni takoi gjatë vizitës shprehën gatishmërinë për të bashkëpunuar më ngushtë me Platformën e Këshillit të Evropës për Sigurinë e Gazetarëve për të rritur përgjegjshmërinë e autoriteteve publike dhe për të përfituar nga praktikat më të mira ndërkombëtare.
Pavarësisht progresit të rëndësishëm në këto fusha, siguria e gazetarëve dhe mosndëshkimi për krimet kundër gazetarëve vazhdojnë të paraqesin sfida për peizazhin e përgjithshëm të lirisë së medias. Përderisa sulmet fizike mbeten të rralla, kërcënimet serioze janë dokumentuar vitin e fundit nga Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës. Procesi gjyqësor në çështjet penale dhe civile mbetet i ngadaltë dhe gazetarët shprehën shqetësimin për mungesën e ndjekjeve penale.
Përfaqësuesit e medias vunë në dukje si një shqetësim të veçantë se retorika përçarëse dhe fushatat shpifëse të drejtuara ndaj gazetarëve nga disa politikanë dhe zyrtarë publikë, përfshirë nga partia qeverisëse, po krijon një klimë në rritje armiqësie kundër medias. Ata thanë se këto sulme verbale dhe përpjekje nga figurat politike për të përçarë komunitetin gazetaresk, ose për të portretizuar media të caktuara si aktorë politikë, mund të çojnë në kërcënime, ngacmime në internet dhe dhunë fizike.
Siguria e të gjithë gazetarëve që raportojnë për zhvillimet në veri të Kosovës është një fushë me shqetësim serioz. Qasja në dokumente dhe informacione në gjuhën serbe është sfiduese. Mosndëshkimi i rrënjosur për gazetarët e zhdukur dhe të vrarë midis 1998 dhe 2005 duhet të trajtohet. Ndërsa delegacioni dëgjoi angazhimet e nivelit të lartë nga prokuroria për vazhdimin e këtyre hetimeve, nuk u paraqit asnjë provë për përparim domethënës në këto raste.
Pavarësisht reformave pozitive në qeverisjen e pavarur, transmetuesit publik RTK i mungon një model i qëndrueshëm financimi. Financimi vjetor u shkurtua në vitin e kaluar dhe aktualisht është në pikën më të ulët në një dekadë, gjë që po minon aftësinë e transmetuesit publik për të përmbushur kërkesat e programimit dhe për të siguruar që transmetuesi publik mund të përmbushë misionin e tij të shërbimit publik. Amendamentet e shumëpritura të Ligjit për Radion dhe Televizionin e Kosovës mbeten të bllokuara.
Në fushën e rregullimit të mediave, delegacioni dëgjoi shqetësime serioze për procesin e rekrutimit të ardhshëm të anëtarëve të mbetur të KPM-së nga Kuvendi Kombëtar. Nëse kryhet në një vend jo transparent
Siguria e të gjithë gazetarëve që raportojnë për zhvillimet në veri të Kosovës është një fushë me shqetësim serioz. Qasja në dokumente dhe informacione në gjuhën serbe është sfiduese. Mosndëshkimi i rrënjosur për gazetarët e zhdukur dhe të vrarë midis 1998 dhe 2005 duhet të trajtohet. Ndërsa delegacioni dëgjoi angazhimet e nivelit të lartë nga prokuroria për vazhdimin e këtyre hetimeve, nuk u paraqit asnjë provë për përparim domethënës në këto raste.
Pavarësisht reformave pozitive në qeverisjen e pavarur, transmetuesit publik RTK i mungon një model i qëndrueshëm financimi. Financimi vjetor u shkurtua në vitin e kaluar dhe aktualisht është në pikën më të ulët në një dekadë, gjë që po minon aftësinë e transmetuesit publik për të përmbushur kërkesat e programimit dhe për të siguruar që transmetuesi publik mund të përmbushë misionin e tij të shërbimit publik. Amendamentet e shumëpritura të Ligjit për Radion dhe Televizionin e Kosovës mbeten të bllokuara.
Në fushën e rregullimit të mediave, delegacioni dëgjoi shqetësime serioze për procesin e rekrutimit të ardhshëm të anëtarëve të mbetur të KPM-së nga Kuvendi Kombëtar. Nëse kryhet në mënyrë jo transparente, kjo do të dëmtonte procesin e mëparshëm të emërimeve dhe do të dëmtonte rëndë besimin e publikut në institucion.
Gjatë misionit, përfaqësuesit e medias shprehën shqetësim në rritje për përkeqësimin e klimës për transparencë dhe akses në informacion nën qeverinë aktuale. Gazetarët vunë re në veçanti mungesën e opsioneve për komunikim me zyrtarët ose aftësinë për të pyetur rregullisht ministrat dhe kryeministrin në konferencat për shtyp. Palët e interesuara të medias përshkruan gjithashtu mungesën e vullnetit politik për të nxitur një klimë të qeverisjes transparente në lidhje me median. Ankesat në Agjencinë e Informacionit dhe Privatësisë për refuzimin ose pamundësinë e organeve publike për të ofruar akses në dokumente publike janë rritur ndjeshëm në vitin 2022.
Delegacioni thekson gjithashtu se ndërsa shpifja është dekriminalizuar, paditë strategjike kundër pjesëmarrjes publike (SLAPPs) kundër mediave dhe gazetarëve vazhdojnë të përbëjnë një kërcënim serioz për mediat e pavarura. Mirëpresim angazhimin e Ministres së Drejtësisë Albulena Haxhiu për marrjen e masave për zbatimin e standardeve ndërkombëtare për Anti-SLAPP.
Delegacioni ishte i përbërë nga përfaqësues të ARTICLE19, Komiteti për Mbrojtjen e Gazetarëve, Unioni Evropian i Transmetuesve, Qendra Evropiane për Lirinë e Shtypit dhe Medias, Federata Evropiane e Gazetarëve, Instituti Ndërkombëtar i Shtypit dhe Reporterët pa Kufij.
Gjatë konferencës për shtyp të organizuar nga partnerët e Platformës në Prishtinë të mërkurën, Sekretari i Përgjithshëm i EFJ-së Ricardo Gutiérrez theksoi përgjegjësinë e qeverisë: “Unë besoj se pluralizmi mediatik është në rrezik në këtë vend. Duke demonizuar gazetarët, duke nënfinancuar transmetimet publike, duke polarizuar mediat dhe duke bojkotuar media të caktuara, qeveria po kontribuon në çmontimin e pluralizmit mediatik në Kosovë. Kjo qeveri po bën të kundërtën e asaj që duhet të bëjë për të përmbushur standardet evropiane të lirisë së shtypit dhe madje edhe Kushtetutën e saj.”