Mavraj: Dy binarët e politikës anti-UÇK të nisur në 2010 u takuan në vitin 2019
Ish lideri studentor i ’97-’99, Muhamet Mavraj, flet në emisionin “Frontal” të Televizionit T7, te gazetari Arsim Lani, për vizitën që u bëri krerëve shtetërore të Kosovës dhe të UÇK-së në Qendrën e Paraburgimit në Hagë pikërisht në ditën e 25 vjetorit të fillimit të rezistencës paqësore aktive të shqiptarëve të Kosovës ndaj pushtimit serb, më 1 tetor.
Mavraj ka folur edhe për përputhjen e politikës aktuale, tërësisht anti-UÇK me atë politikës që ia imponoi Kosovës Gjykatën Speciale, si politikë e dy binarëve të vitit 2010 që takohen në vitin 2019/20.
Frontal: …Dhe, për ata që ndodhen në Dhomat e Specilizuara, pra në Qendrën e Paraburgimit në Hagë, do të flasim edhe në pjesën e dytë të emisionit “Frontal”, sepse para dy ditësh, ish krerët e lartë të UÇK-së i ka vizituar Muhamet Mavraj, të cilin unë e kam ftuar në studion e emisionit “Frontal”. Zotëri Mavraj mirë se erdhët…
Mavraj: Mirë se ju gjeta, faleminderit për ftesën!
Mavraj: Patjetër..
Frontal: …me shokët tuaj në Hagë
Mavraj: Me dëshirë të shumëfishtë, edhe për shkak të atyre por edhe për shkak të respektit ndaj jush, juve personalisht dhe televizionit tuaj…
Frontal: …dhe shikuesve që po na ndjekin
Mavraj: Patjetër
Frontal: E aq më tepër që ju i keni pasur dhe vazhdoni t’i keni miq ata të cilët ndodhen në Qendrën e Paraburgimit në Hagë…
Mavraj: Po, përfshirë juve si miq…dhe disa nga ish punëtorët e mi që tani janë në T7 por edhe disa studentë që me kënaqësi i takoj sa herë që vij te Ju.
Frontal: Si kaluat në Hagë?
Mavraj: Mirë, por ka qenë kjo një ditë tjetër kjo në krahasim me një përjetim që do ta kisha përpara ose më vonë. Ka qenë 25-vjetori i protestave studentore dhe këtë 25-vjetor kam vendosur ta kaloj me të gjithë të burgosurit tanë që janë në Hagë, faktikisht me gjashtë prej tyre. Dy nuk arrita t’i shoh, por herën tjetër, shpresoj se nuk do të këtë herë tjetër, por nëse ka herë tjetër do t’i takojë edhe ata.
Frontal: Kë e takuat?
Mavraj: Të gjithë këta katër kryesorët që janë në një aktakuzë. Të parin e kam takuar Rexhep Selimin. Nasim Haradinajn, jashtë protokollit. Pastaj, pas një ore tjetër kam takuar Kadriun. Pastaj prej 11 deri në 12:15 bacën Jakup. Pas këtij takimi kemi pasur një pauzë të drekës dhe prej orës 13:30 deri në 16:00 jam takuar me Hashim, më së shumëti me të.
Frontal: Dmth brenda një ditë i keni realizuar të gjitha këto takime?
Mavraj: Po, brenda një dite janë realizuar të gjitha këto takime. Natyrisht, shkurtimisht me Nasimin dhe Hysni Gucatin. Saliun dhe bacën Pjetër nuk arrita t’i shohë, por ju kam përcjellë të fala.
Frontal: Ju keni thën se po ju dërgoj të falat (e publikut) atyre që janë në Hagë, para së të takoheni me ta, kështu postuat në facebook…?
Mavraj: Para se të hy atje brenda, për shkak se do i kishim të ndaluar telefonat, e kam bërë një postim në “Facebook” ku kam thënë se po hy dhe për çfarë po hy në vizitë dhe për ditën e 1 tetorit, ua kam uruar njerëzve, pra 25-vjetorin e protestave studentore, si jubile i rëndësishëm, por nuk po e kaloj me juve, por me këta këtu në burg.
Frontal: Qysh kalove? Qysh ishin? Zakonisht kur të shkosh për vizitë diku dhe kur të kthehesh të pyesin qysh ishin?
Mavraj: “Shëndosh e mirë në burg”! Por, ato që i kam thënë me një fjali, pas mbarimit të vizitave, se këta janë brilantë dhe unikë, qëndrojnë.
Frontal: Çfarë nënkupton se ata janë unikë? Ata mund të qëndrojnë unikë për shkak të rrethanave…
Mavraj: Jo, ka shumë raste kur të burgosurit nuk janë unikë edhe pse mund të qëndrojnë në një dhomë. Ata janë unikë në kuptimin e perceptimit të situatës, aktakuzës, kontekstit politik që i ka dërguar atje, rrethanave të përgjithshme politike, por edhe unikë në kuptimin e mbrojtjes së vlerave të UÇK-së, bartës të cilave janë pikërisht ata – kryesorët, dhe më pastaj rangjet tjera. Ata janë shumë të vetëdijshëm kush janë dhe pse janë aty, pavarësisht se njëri prej tyre është shprehur se ende nuk e di pse është atje. Baca Jakup disa herë e tha se i ka lexuar të gjitha materialet dhe nuk e di pse me mbajnë këtu. Bindja ime ishte, ia thash. se po të mbajnë për shkak se je anëtar i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së dhe jo për ndonjë gjë tjetër sepse kot janë duke u mbajtur të gjithë. Ju e dini se ata nuk akuzohen asnjëri se kanë marrë pjesë në ndonjë lloj krimi, çfarëdo qoftë ai, pavarësisht propagandës së formuluar nga ai farë Jack Smith-it dhe prokurorët tjerë dhe propagandës që i pason ata. Të gjithë këta janë të akuzuar si autoritete përfundimtare të UÇK-së, pra në bazë të zinxhirit komandues. E ky zinxhiri komandues e përfshinë një fjali bazike atje në ligj që të gjithë këta e dinin ose kishin arsyeje për ta ditur që ka ndodhur një krim kushedi se ku në Kosovë, në cilëndo periudhë gjatë luftës ose për absurd edhe pas luftës ku këta pushtetin e kanë pasur të barabartë me zero. Pra, nuk kanë pasur fare pushtet pasluftës.
Frontal: Qysh ish ajo ndenja ose përjetimi kur shkon dhe i takon në burg? Po them brenda grilave edhe pse aty nuk duket si i tillë, ata të cilët deri dje kanë qenë udhëheqës…
Mavraj: Kur kam qenë në vitin 2004 në Hagë për vizitë të Fatmir Limaj, atëherë kam qëndruar dy ditë nga tetë orë. Dhe sa e mbajë në mend kemi kaluar në shtatë dryna. Këta kishin pak më shumë…
Frontal: Pak më shumë?
Mavraj: Pak më shumë dhe si ndjenjë sigurisht nuk është e mirë, por shqiptarët janë mësuar ta përballojnë atë lloj ndjenje. Por, një lloj ndenje poshtërimi këta e ndjenjë, jo për shkak të kësaj shumësisë së drynave, por për shkak të mënyrës se si janë përpjekur ta ndërtojnë kundër tyre narracionin akuzues, 90 për qind i bazuar në rrëfime serbe, për fat të keq. Ata që kërkojnë një lloj mbikëqyrje ose që shprehin kritika a ankesa për këtë gjykatë sepse është jashtë kontrollit, unë ju them se ajo është plotësisht nën kontroll, por jo të Kosovës. Është tërësisht nën kontrollin serb, tërësisht. Në bazë të asaj që kemi parë, kemi lexuar dhe që kemi dëgjuar, në bazë të shkresave zyrtare, në bazë të pohimeve të avokatëve dhe të vetë këtyre e kështu me radhë, ata (prokurorët) kanë marrë dhe vazhdojnë të marrin “fajlla” serb, do të thotë dosje serbe, përfshirë dëshmitarë serbë që kanë udhëhequr masakra kundër fëmijëve dhe grave shqiptare, në përgjithësi të civilëve shqiptarë në Kosovë gjatë luftës, sidomos gjatë periudhës 98-99. Dhe siç do ta shihni pastaj kur do të fillojë ky proces nëse këto vërtet i përdorin gjatë shqyrtimit gjyqësor do të krijojë një indinjatë shumë-shumë të thellë çështja e kësaj gjykate, ndoshta edhe te shqiptari më i ligë do të zgjojë një indinjatë çështja e kësaj gjykate, e cila me të vërtetë ka devijuar tërësisht nga sistemi i Kosovës, tërësisht, nga misioni që e ka.
Frontal: Do të flasim për mënyrën se si funksionon Gjykata Speciale edhe për ata se a po bëjnë mjaftueshëm institucionet e Republikës së Kosovës për ta mbrojtur përmes këtyre udhëheqësve luftën e UÇK-së. Po ashtu edhe për atë se çfarë po bën shteti shqiptar që siç duket po bën më shumë sesa Kosova, por po me interesojnë takimet që kishte…sepse po besoj se edhe shikuesve iu intereson…
Mavraj: Pyet çfarë të duash…
Frontal: …dhe përgjigju aq sa të lejohet të përgjigjesh…
Mavraj: Aq sa më lejohet do ta them…
Frontal: …se kur kam biseduar me tjerët kanë thënë se nuk kanë të drejtë të flasin gjithçka, por… Si shkojë takimi me Hashim Thaçin?
Mavraj: Shumë mirë.
Frontal: Çfarë thoshte?
Mavraj: E para e punës e kishte marrë malli shumë. Është i vetmi që ma ka thirr emrin shumë larg tu ardhur të dhoma e vizitave, qysh thërrasin në katund kur t’i shkon dikujt… Njëjtë i jam përgjigjur, byjrum këtu jam. Edhe…mund të them se e ka një gjykim shumë të saktë. Me tha se është duke iu shmangur lajmeve ditore…
Frontal: Lajmeve ditore?
Mavraj: Lajmeve ditore, ngjarjeve ditore…
Frontal: Ka mundësi të lexojë apo vetëm të shikojë?
Mavraj: Po, ka mundësi sepse janë dy-tri televizione të Kosovës, janë disa kanale të Shqipërisë, ka kanale ndërkombëtare të mjaftueshme. Kanë të drejtë ta lexojnë një gazetë të Kosovës, por me një ditë vonesë, dhe dy gazeta ndërkombëtare më duket, e kanë zgjedhur “New York Times” ata, dhe prej vendoreve është “Epoka e re” dhe një tjetër me duket e Shqipërisë.
Frontal: D.m.th ata e lexojnë “Epokën e re”?
Mavraj: Po, po, por me një ditë vonesë. Ajo u shkon e printuar në versionin “pdf”, që do të thotë se duke i pasur të gjitha këto kanale, përfshirë diçka si tekste të shkruara, pra gazeta, mjaftueshëm janë të informuar, por jo entuziastë për të komentuar ngjarjet ditore ose çështje të caktuara ditore.
Frontal: Thatë se Thaçin e kishte marrë malli! E kishte marrë malli për ty apo për Kosovën- njerëzit e Kosovës?
Mavraj: Mbase të dyjat. S’e di njerëzit sa e kuptojnë dhe sa e besojnë. Këta kur janë në qeveri nuk ju shkoj kurrë. Që nga koha kur Limaj ka qenë në Hagë, unë faktikisht nuk kam nejtë me të më kurrë (me Thaçin), përjashtimisht në raste të ngushëllimeve në familje në të cilat më kanë ardhë gjithmonë dhe ju kam shkuar, sigurisht. Për fat të mirë ky (Thaçi) nuk ka pasur rast për ngushëllime, por që të gjithë këta kur janë në vështirësi, në luftë ose në burg mua me kanë aty për çfarëdo që kërkohet dhe kjo vlen për të gjithë, edhe për ata që kanë qenë me përpara në burg, siç është rasti i Limajt…
Frontal: Këtë e keni dëshmuar! Edhe mediumi që udhëhiqeni e ka dëshmuar këtë…
Mavraj: Kjo vlen edhe për Albinin, sidomos për ato akuzat e rënda për vrasje në vitin 2007 të cilat nuk ishin të tij, por të UNMIK-ut. Kemi treguar një solidaritet të jashtëzakonshëm pavarësisht presioneve dhe gjithçka që na ka ndodhur , por kur del prej burgu ose kur ngjiten në qeveri, kapito, fund, nukshkoj…
Frontal: Zakonisht tek ne është e kundërta, kur dikush është në pushtet ne i ofrohemi më shumë…
Mavraj: Jo, tek unë është e kundërta. Kjo vlen edhe për Albinin, ka vlejtur edhe për Hashimin. Katër vjet ka udhëtuar dekorata e tij për të ardhur tek unë. Tash ka ardhur.
Frontal: Dekorata që ka ndarë presidenti për…
Mavraj: Po, dekorata për 10-vjetorin e pavarësisë.
Frontal: Çfarë i interesonte presidentit për Kosovën dhe për jetën jashtë burgut?
Mavraj: Në përgjithësi situata e përgjithshme, por pak më shumë fokusimi tek logjika e aktakuzës, propaganda e prokurorisë dhe tek qeky narracioni që ata (prokurorët) janë duke u përpjekur ta ndërtojnë, sigurisht ndihen të poshtëruar kur si krerë të UÇK-së ose të shtetit të Kosovës, Presidencës, Kuvendit dhe Qeverisë e kështu me radhë, ata atakohen me materiale të regjimit serb që për ta, në bindjen time, është ekuivalent i akuzave që do t’ua bënte Hitleri hebrenjve. Ky absurd është që e ka gjetur këtë Evropë kështu qysh e ka gjetur. Përshtypja e përgjithshme është se ata të Bashkimit Evropian e ndjejnë një lloj demotivimi pas luftës në Ukrainë sepse konteksti i formimit të Gjykatës Speciale ka qenë për përmbushjen e disa apetiteve serbe e kështu me radhë edhe pse ka qenë krejtësisht formulim serbo-rus. Siç e dini ata (serbo-rusët) kanë investuar shumë me emra e mbiemra e me…. Ata thirren në Dick Martyn e kështu me radhë. Dhe tani kjo nuk është diçka që nuk është jashtë fokusit të vështrimit, pikëpamjeve dhe shqetësimit të këtyre njerëzve që janë në burg.
Frontal: E ka përmendur Blendi Fevziu pas vizitës që e ka pasur në Hagë që i ka thënë Hashim Thaçi dmth., që i vetmi kontakt me botën është kur aeroplanët fluturojnë mbi burgun ku ata janë duke qëndruar…
Mavraj: Jo, ajo është metaforë. Këta nuk e kanë më këtë të vetmin kontakt sepse kanë mediume dhe atë postimin e dytë në facebook që e kam bërë pas përfundimit të vizitave e kam përmendur fjalën “pelegrinazh” dhe ata që presin pelegrinët nuk janë më pa kontakt me botën e jashtme dhe me të vërtetë kështu siç këta po i mbajnë kot dhe aq fort padrejtësisht aty brenda, pavioni i tyre ku janë të burgosurit tanë të Kosovës, se aty ka shumë të tjerë nuk ka vetëm pavion të Kosovës, po kthehet në një vend pelegrinazhi. Pelegrinazhi është një vend i rrallë, i rëndësisë se veçantë ku të paktën një herë në jetë ia vlen të shkosh ose vend ku njerëzit kanë dëshirë të shkojnë. Kjo është duke ndodhur, sepse ai vend është i vërshuar me vizita. Kapacitetet dhe mundësit që i kanë të lejuara sipas ligjit deri në dhjetë dite në muaj dhe brenda dhjetë ditëve mund të jenë 100 veta e më shumë në vizitë (tek një i paraburgosur). Këto mundësi që janë, ata janë duke i shfrytëzuar maksimalisht dhe faktikisht kjo është duke ndodhur. Ata bëjnë më shumë vizita-takime sesa unë dhe ti këtu në Prishtinë ku jemi në gjendje të lirë. Takimet atje janë të rëndësisë se veçantë për ta se nuk kanë kohë për këndo…
Frontal: A ishin lodhur?
Mavraj: Jo nuk ishin lodhur. Ata e dinë ku janë dhe e kanë përshtatur sistemin e tyre që i përballon 50 vjet burg, së paku. Atë përshtypje e kam krijuar. Janë shumë mirë në gjendje psiko-fizike. Ata e kanë programin shumë të mirë që ia kanë përshtatur vetes, dikush me sport, dikush me lexim, poezi e pikturë…
Frontal: Dëgjova se Rexhep Selimi po pikturonte në burg…
Mavraj: Po, po pikturonte. Unë jam çuditur pak. Si poetë jemi njohur në vitin 1994. Unë e pata botuar një libër me poezi dhe ai të tijin që ma dhuroi në atë kohë në Prishtinë. Për pikturë s’e kam ditur dhe do të jetë një ekspozitë këtu në Kosovë. Do të shkojë më shumë kënaqësi.
Frontal: A pate rast t’i shohësh pikturat?
Mavraj: Jo, nuk i pashë se nuk i kishte me vete, por ekspozita do të mbahet në Prishtinë dhe do të shkojë. Besoj se do të vini edhe ju.
Frontal: Po patjetër do të jem aty, por unë ende nuk kam shkuar në Hagë, por do të shkojë…
Mavraj: Besoj se të mirëpresin…
Frontal: Edhe pse nuk kam shkuar ende kam dëshirë të dijë për ta gjithçka për ta brenda. Takimi me Rexhep Selimin…
Mavraj: Si miq të vjetër që jemi, takimi ka shkuar jashtëzakonisht shumë shpejt sepse ishte vetëm një orë dhe u tret shumë-shumë shpejt. Rexha edhe gjatë luftës e ka pasur një gjykim të mbrehtë të rrjedhave-ngjarjeve dhe mu duk i njëjti vetëm se tani më i pushuar dhe i predispozuar për analiza më të thella të ngjarjes. Ai e dinë psh. se ajo aktakuzë është përmbledhje e aktakuzave të përparme këtu në Kosovë ku shumica prej tyre kanë dështuar dhe tani ua bartin këtyre si autoritet më i lartë i UÇK-së në kuptimin e përgjegjësisë komanduese, zinxhirore, jo diçka tjetër. As ai dhe as të tjerët nuk akuzohen për asnjë lloj krimi të kryer drejtpërdrejt, por vetëm si përgjegjësi e lartë komanduese.
Frontal: Për z. Jakup Krasniqin kam dëgjuar nga Behgjet Pacolli se është pak i rënduar nga shëndeti. Si ishte?
Mavraj: Mua nuk mu duk fare ashtu. Baca Jakup ka një gjykim shumë të kthjellët dhe shumë të qartë, pavarësisht se ai i ka 72 vjet është pensionist dhe e kanë munduar dhe e kanë poshtëruar gjatë bastisjes këtu. Sigurisht e ka përjetuar keq. Unë fare nuk e kisha atë përshtypje. Madje, mua mu duk më i shëndetshëm dhe shumë i relaksuar. Ai është i regjur nëpër burgje. Shikoni, unë me vete e kam pasur edhe Sadikun (Zeqiri), drejtorin e gazetës, jo për shkak se është i gazetës, por për shkak të do arsyeve të tjera. Së pari, ai ka qenë i përfshirë në Lëvizjen Studentore të ’97-s, pastaj ka qenë ushtar, më pas i burgosur dhe i mbijetuar i masakrës së Dubravës. Dhe të gjithë iu refereroheshin atij se në çfarë burgu jemi ne dhe ku ke qenë ti. Madje as burgjet jugosllave nuk krahasoheshin me masakrën në burgun e Dubravës, me ato që kanë hequr të burgosurit tanë shqiptarë në Dubravë në krahasim me Hagën dhe me të gjitha ato mundësi që i kanë atje. Aty i vetmi dallim është se ata ngelin aty, njerëzit shkojnë e vijnë, ata ngelin aty, në Hagë. Familjet u shkojnë, pavarësisht “torturave” e heqave shumë të mëdha që i kanë. Kur të shkosh vetë ke për ta parë sa sfidë është…
Frontal: Pse?
Mavraj: Sepse duhet t’i ndërrosh katër avionë. T’i ndërrosh katër avion dhe të presësh në ato aeroporte gjigante … është edhe vështirë edhe të orientohesh sidomos kur nuk ke qenë më parë dhe nuk ke qenë shpesh. Pritjet e gjatë, kontrollet në detaje në aeroporte janë të mërzitshme dhe të mundimshme sidomos nëse shkojnë moshat e vjetra, bie fjale për prindërit e tyre, bashkëshortja e bacës Jakup e kështu më radhë. Pastaj orientimi në atë qytet të madh… duhet të jesh i shoqëruar nga dikush i atyshëm se përndryshe të humbin terminet dhe të humb vizita. Sfidë është edhe kthimi mbrapa. Është mundim i madh. Sigurisht edhe në kohën e ish-Jugosllavisë, disa nga këto familje, përfshirë familjen e bacës Jakup kanë pasur sfida të udhëtimeve të largëta dhe me rreziqe. Tash është kohë tjetër, mundësi tjetër, por është shumë sfiduese për familjet. Megjithatë, tri herë në muaj kanë të drejtë të shkojnë për vizitë. Ata thjesht janë sikur këtu vetëm pse mbesin atje.
Frontal: E takuat edhe Nasim Haradinajn?
Mavraj: E takuam edhe i kishte mbetur hatri pak pse nuk e kemi përshirë në protokollin e vizitës. Na tha, si miq të vjetër që jemi qysh për 25-vjetor nuk me keni përfshirë mua të parin. I thash herën tjetër vetëm me ty do të kërkojmë takim ….
Frontal: Çfarë thoshte Nasimi?
Mavraj: I mirë, i mirë, i këndshëm.
Frontal: Kam dëgjuar se Nasimi po gatuante edhe për të tjerët në burg?
Mavraj: Të gjithë ata shërbenin vetë edhe neve na shërbyen. Me ka ardhur mundim pak, hajt për Hashimin më i ri, por për bacën Jakup me ka ardhur rëndë të na shërbejë neve, por ne nuk kishim të drejtë të shkonim atje, përpos ai vetë. Ishte një dhomë përpallë si lloj kuzhine për vizita. Ishin disa dhoma.
Frontal: A kishin të drejtë të rrinin bashkë gjatë ditës?
Mavraj: Po. E kishin sallën dhe kuzhinën e përbashkët. Nëse Nasimi ju përgatit ushqim si ka me ua dërguar në dhoma? Pastaj ata e kanë kohën ku secili kthehet në dhomën e vet ku në dhomën e vet secili i ka kushtet e mira. I kanë të gjitha mundësitë, TV, gazeta, libra dhe çfarë të duan. Kanë lexuar shumë dhe janë shumë më të kthjellët dhe më të relaksuar. Kështu që ato që kam dëgjuar po ta them shumë thjesht janë komplet të paqëndrueshme. Ata janë top fare.
Frontal: Edhe Sadik Zeqiri me tha në telefon se ata janë më mirë sesa e kan menduar para se t’i takonte…
Mavraj: Ne kur shkuam aty na vonuan pak në hyrje pas pauzës së drekës, sepse hyri një autoambulancë brenda dhe mendja me shkoi të baca Jakup. Jo morë çfarë, kishte qenë i sëmurë dikush tjetër, ndonjë i burgosur i shteteve të tjera.
Frontal: Në qendrën e paraburgimit kishte edhe të burgosur tjerë?
Mavraj: Po, aty ka edhe të shteteve të tjera. Kryetarë të shteteve të tjera, të burgosur të tjerë të Gjykatës Penale Ndërkombëtare…
Frontal: Nga këta që gjenden në Hagë, kanë pasur edhe dhimbje. Zoti Kadri Veseli ka përjetuar humbjen në familje. Po ashtu edhe Hysni Gucati…
Mavraj: Po i pat disa raste, por ai (Kadri Veseli) ka qenë dinjitoz kur i kanë ndodhur rastet në familje, por edhe tani gjatë paraburgimit. Natyrisht është shumë e vështirë të përjetosh vdekjen e prindërive kur nuk je afër aty. Por, në fund të fundit, këta njerëz për nja 1 000 herë e kanë ditur vetën të vrarë, të vdekur dhe të pushkatuar gjatë luftës. Baca Jakup ka qenë edhe më herët në burgje. Ata janë shumë të fortë dhe shumë të stërvitur. Kushdo që mendon se mund t’i thyejë, demotivojë ose se i bën nervozë ata, e ka gabim, sepse ata vijnë nga një përvojë shumë e ashpër jetësore. Qëndrimi në burg për akuza lufte përveç se i poshtëron për shkak të dosjeve serbe, asnjë lloj përshtypje atyre nuk ua bën.
Frontal: E keni bërë një postim në “Facebook” ku keni shkruar pas vizitës atë ditë, besoj se regjia do ta shfaqë: “…për ata që e kanë projektuar harrimin e tyre dhe ngritjet lart mbi fatin dhe kurrizin e këtyre burrave, dy fjale: duke i mbajtur kaq kot e kaq padrejtësisht strategët e lirisë, ky vend këtu po bëhet e kundërta, vend pelegrinazh ku s’bën pa shkuar se paku një herë”.
Mavraj: Vend pelegrinazhi.
Frontal: Por të ndalemi pak te kjo fjalia e parë, para se të shkojme të “pelegrinazhi”, sepse ke thënë “ata që e kanë prjektuar harrimin e këtyre burrave…”…Kush po e projekton harrimin e tyre?
Mavraj: Arsim, e ke shfaqur tash këtu në ekran foton me Sadikun. Këtij i ka vdekur sot vëllai,…
Frontal: Uou!
Mavraj: … Ka pësuar sulm në zëmër në Gjermani…
Frontal: Më tregoi Sadiku që e ka keq vëllaun në Gjermani…
Mavraj: I shpreh ngushëllime Sadikut, familjes, farefisit dhe të gjithë shokëve të tjerë. Një pjesë të gjërave që kam dashur t’i them veçse i kam harruar duke hyrë këtu. Tash kthemi tek kjo fjalia,… tek cila u ndale më së pari?
Frontal: Te fjalia e parë kur thua “ata që e kanë projektuar harrimin e tyre”…
Mavraj: Saktë. Shiko, harrimi i tyre është projektuar qysh gjatë luftës. Kanë qenë gjithmonë në thumb të ofendimeve dhe sharjeve, jo vetëm ata, por e tërë UÇK-ja, jo vetëm nga shtypi serb, por edhe nga shtypi shqiptar që i ka shprehur mendimet serbe, në atë kohë. Ju i dini strategjitë e vjetra që kanë ndodhur edhe tek shtetet tjera apo popujt tjerë gjatë epokës se çlirimit, të cilët mezi janë çliruar: Së pari vrasja morale e figurave të larta, pastaj burgosja e tyre në ashtu që që të shihet si fitore ose si festë burgosja e tyre. Konkretisht, kjo gjykatë buron nga raporti i Dick Marrtyt për të cilin tashmë mbarë bota e ka kuptuar që ka qenë i paguar bukur shumë nga Serbia dhe shërbimet ruse. Ndërkohë, doli që vetë shërbimet serbe kanë planifikuar vrasjen e tij për të na fajësuar neve si shqiptarë. Të thuash “projektimi i harrimit të tyre” është fjala për projektimin e shkatërrimit ose asgjësimin e tyre, bashkë më të edhe njollosjen e luftës çlirimtare, që qëllimin përfundimtar e kanë deshtetëzimin e Kosovës ose krijimin e perceptimit se Kosova është shtet kriminal, i shpallur në mënyrë të paligjshme dhe i paaftë që të vetëmbahet, i paaftë që të jetë i mëvetësishëm, e rrjedhimisht, edhe politika perëndimore si politikë e gabuar e ngritjes se një shteti në territorin serb ku Serbia shfaqet si viktimë këtu. Të gjitha këto janë në atë funksion dhe në asnjë funksion tjetër. Krahas tij, këtu përshtypja ime ka qenë dhe është, krahas projektit të Dick Martyt që e ka vitin 2010 dhe është viti i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë e cila Kosovës nuk ia mohoi të drejtën e shpalljes së pavarësisë, mëvetësisë, 22 korrik 2010. Në një binarë tjetër paralel është investuar shumë që të ngritën edhe forca politike që janë veç më të egra në kritika kundër Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së. Këtu mund të kenë bërë gabime edhe shumë kolegë tanë (gazetarë) që i kanë demonizuar këta njerëz, ndoshta pa e kuptuar se qëllimi përfundimtar është kjo që po ndodh tani. Qëllimi përfundimtar ishte kjo që është duke ndodhur tani. Koha do t’i tregojë njerëzit. Koha do t’i sqarojë gjërat, kjo e sotmja dhe koha që vjen. Dhe mendoj se këta dy binarë, i investimit në politikë e në politikanë që e demonizojnë UÇK-në, çoftë me akuza për luftën apo pasluftën, dhe ky binari tjetër i Gjykatës Speciale që buron nga raportet e Serbisë dhe Dick Martyt, të takohen dikund dhe u takuan në vitin 2019- 20. Rrjedhimisht kjo gjykatë speciale del si parti speciale që eliminon një grup të politikanëve dhe i ngrit figura dhe politikanë të tjerë me politika tërësisht demonizuese.
Frontal: Por aktualisht…
Mavraj: …Dhe në këto politika tërësisht demonizuese për fatin e keq janë edhe disa ish-shokë të mi. Duke qenë shokë këta, e shokë këta, ish-shokë këta e ish-shokë këta, pozicioni im bëhet me delikat, por ndërmjet tyre zgjedh pozicionin tim dhe e them atë që e mendoj. Dhe mendoj se kjo po ndodh, njerëzit kur ta kuptojnë, dhe duhet ta kuptojnë se në funksioni të çkafit kanë vepruar deri më tani, duhet t’i ndryshojnë politikat, qasjet, dhe duhet ta kuptojnë shumë mirë se e tëra ka qenë në funksion të shkërmoçjes së atributeve shtetërore të Kosovës, duke përfshirë politikën e jashtme e cila është tërësisht e shkërmoçur dhe duke përfshirë të kaluarën e cila është tërësisht nën akuzat më të zeza që mund t’i ndodhin një kombi.
Frontal: Por, një shok i juaji është kryeministër i Republikës së Kosovës…
Mavraj: Po edhe ai dhe shumë të tjerë, dhe ata duhet t’i thërrasin arsyes, ta kuptojnë funksionin e tyre, ta dinë mirë qysh kanë fituar dhe pse kanë fituar dhe qysh kanë ardhur. Dhe të përpiqen ta shfrytëzojnë një drejtim tjetër, jo në këtë drejtim ku janë, por në një drejtim më pozitiv. Ta mendojnë Kosovën dhe jo emrat e përveçëm dhe ta kapin këtë rast që e kanë tani ose që është duke u krijuar që gradualisht ta shfaqin kritika institucionale, konstruktive, të arsyeshme, logjike, faktike dhe ta bazuar para çdokujt për devijimin e misionit të Gjykatës Speciale…
Frontal: A ka vullnet për ta bërë një gjë të tillë nga ky pushtet?
Mavraj: Dikush duhet ta bëjë….
Frontal: A janë këta?
Mavraj: Jo. Këta nuk janë, por ose duhet të ndryshojnë ose duhet të shkojnë (largohen). Njëra duhet të ndodhë, për shkak se dëmet mund të jenë më të mëdha sesa ata mund t’i kenë imagjinuar kur kanë bërë ftesa që këta të shkojnë në burg ose akuzat tjera që ata i kanë bërë. Koha po ikën, jemi 23 vjet pas luftës dhe ajo që është më e dhimbshmja për mua është se mandati i presidentit Joe Biden po na shkon tërësisht kot dhe pa iniciativa konkrete. Gradualisht po shkojmë aty ku dëshiron Serbia: tek konflikti i ngrirë i Kosovës, diçka ngjashëm si ai Nagorno-Karabakh që ata (serbët) e kanë përmendur disa herë, po ashtu edhe strategjinë e zvarritjes së Kosovës e cila është tërësisht strategji ruse. Sa më shumë që nuk zgjidhet ky problem ata (rusët) aq më shumë janë të pranishëm, dhe duke u thirrur në rastin e Kosovës ose pavarësinë e saj t’i bëjnë sa më shumë berbatë ata fqinjët e vet, në ato rajonet ku u mbajtën referendumet qesharake (Ukrainë) dhe në Gjeorgji në dy krahina, në Ukrainë në pesë rajonë,-në Krime dhe këto katër tjerat. Pra, ne nuk jemi jashtë një mozaiku ose konteksti ndërkombëtar. Duhet ta kuptojmë se në cilën pjesë të kontekstit ndërkombëtar jemi ne dhe cila situatë është më e favorshme për ne si shtet. Ikja e kohës me Lajçaka dhe me këta, po të kallzoj se është një kohë që nuk kompensohet.
Frontal: E kemi parë një vizitë, prej të rrallave të kryetarit të Kuvendit të Kosovës, Glauk Konjufca në Hagë. U mendua që do të pasonin vizita të tjera, por më nuk kishte….
Mavraj: Nuk ka pasur, por duhet të ketë. Në qoftë se njerëzit duan ta argumentojnë se janë të Kosovës dhe për Kosovën,- duhet të ketë. Unë nuk do të shkoja ndryshe pos kështu qysh i konceptojë gjerat. Këta njerëz nuk janë të akuzuar si individë, por janë ta akuzuar në nivel institucional dhe nëse do ta them metaforikisht është e akuzuar liria e Kosovës. Të gjitha përpjekjet atje janë që lufta jonë të shpallet kriminale dhe terroriste sepse ashtu flasin dokumentet e dosjet serbe dhe se Serbia është viktimë.
Frontal: Çfarë duhet të bëjnë institucionet e Kosovës për t’i mposhtur këto dëshmi të Serbisë?
Mavraj: Së pari nuk duhet ta shkatërrojnë Ministrinë e Punëve të Jashtme (MPJ) siç e kanë shkatërruar. Duhet me kthyer aty ku është. Një ditë kam hyrë në uebsajtin e MPJ-së për interes të studentëve, për tema dhe për të verifikuar diçka, aty e kishin zhdukur të gjithë historinë e MPJ-së, përfshirë listën e shteteve që e kanë njohur Kosovën dhe disa tema të rëndësishme, lajme, arkiva të mëhershme. Aty kishte mbetur vetëm një libër i Skender Hysnit për GjND-në dhe një broshurë për UNESCO-s që ka qenë, asgjë tjetër. Historia fillonte më 5 ose 6 qershor të këtij viti. Madje në uebfaqe nuk kishte as materiale në anglisht ,vetëm shqip. Nuk e di se si neve do të na kuptojë bota. A duhet ata ta mësojnë shqipen që të na kuptojnë gjë që nuk do ta bëjnë… E pastaj në shtylla tjera.
Frontal: Në krye të MPJ-së ne kemi një ministre, e cila më herët ka treguar se ka dorëzuar dosje në Gjykatën Speciale kundër këtyre…
Mavraj: Lë t’i mban në ndërgjegjen e vet ajo, jo vetëm ato deklarata, por edhe të gjithë ato tjerat. Unë nuk akuzoj kurrë një ministre të caktuar për asnjë lloj teme, sepse nuk janë autoritete përfundimtare të një qeverie. Por, pasi me pyete se çfarë duhet të bëjnë, unë të tregova se çfarë nuk duhet të bëjnë dhe të ecim tutje në zbërthimin e së vërtetës për Kosovën, e cila nuk bëhet me këta njerëz të cilët nuk e njohin ose kanë perceptime të ngjashme me kundërshtarët e luftës së UÇK-së, me urrejtje të paparë, patologjike. Ka shkuar madje deri në stratosferë urrejtja kundër këtyre njerëzve të luftës, shumë më përpara, por kanë dashur ta institucionalizojnë këtë urrejtje kështu qysh është duke ndodhur. Nuk është në pyetje individi, por komplet programi nga kryeministri e deri tek ai i fundit.
Frontal: A keni besuar që Albin Kurti të jetë aq indiferent ndaj zhvillimeve atje?
Mavraj: Po, patjetër kam besuar.
Frontal: Pse?
Mavraj: Sepse qysh atëherë nuk ka pasur ndonjë simpati për luftën. Ka edhe deklarime kundër, por si koncept pacifist i dikujt e shoh normal. Ai është mishëruar me atë literaturën, ideologjinë…
Frontal: Albini nuk e donte luftën kur fillojë ajo, në kohën kur ishte në Lëvizjen Studentore?
Mavraj: Ai ka qenë i përgatitur vetëm në koncepte pacifiste, por sigurisht aktive. Në drejtim të luftës jo sepse nuk ka asnjë dëshmi, deklaratë. Ka deklaratë kundër luftës. Po flas për atë kohë sepse kur hapet zyra e Demaçit është diçka tjetër, por ai është rrëfim në vete.
Frontal: Nuk dua të hy në këtë rrëfim, por dua të ju pyes për angazhimin e shtetit shqiptar. E kemi parë deklaratën e kryeministrit Edi Rama në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së ku foli për UÇK-në, mirëpo në anën tjetër patëm një sulm të presidentes Osmani në “Zërin e Amerikës” kundër Ramës…
Mavraj: Ëhë! I kam parë të dy deklaratat. E kam përcjellë me kënaqësi të thellë fjalimin e kryeministrit të Shqipërisë, Edi Rama, në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, strukturën e atij fjalimi qe ka qenë shumë mjeshtërore dhe për dhjetë minuta e ka përmbledhur krejt botën ku i ka fokusuar interesat dhe pozicionet shqiptare, përshirë edhe ato në krahë të Ukrainës dhe kundër luftës ruse, dhe këtë për Gjykatën Speciale të Kosovës dhe akuzat banale kundër krerëve të shtetit të Kosovës. Në fakt mbajtja në paraburgim pa aktakuzë për një kohë të gjatë e pastaj vazhdimi i hetimeve pasi është shfaqur një aktakuzë. Ndërsa sulmet kundër këtij fjalimi ose në përgjithësi paraqitjeve publike të kryeministrit të Shqipërisë nga këta liderët e Kosovës i shohë në vazhdën e qëndrimeve të mëparshme, por shumë të papjekura. Edi Rama kishte qëndrim të burrështetasit të vërtetë, shqiptar, jo vetëm për Shqipërinë, por për të gjithë shqiptarët. Ndërsa, më pas këto deklaratat e sipërcituara vetëm sa e konfirmojnë papjekurinë institucionale…
Frontal: Po flasim për qëndrimin e presidentes së Republikës së Kosovës…
Mavraj: …Po, për presidenten e Republikës së Kosovës, papjekuri e thellë dhe qëndrim larg qëndrimit të një burrështetasje të një shteti. Mendoj se ata duhet ta zgjerojnë pak diapazonin dhe perceptimin e situatave dhe ta bëjnë një analizë më të thellë të kontekstit gjeopolitik të Kosovës dhe të Shqipërisë në rrethanat e reja. Duhet të bëjnë deklarata më të mira, më të matura. Nëse nuk mund të afrohen, të paktën të mos na bëjnë dëm më shumë në raportet Kosovë-Shqipëri sepse dëmet veçse janë bërë tashmë.
Frontal: Si mund të jenë këto raporte të mira më kryeministrin shqiptar përderisa, siç ka thënë Osmani, ai është duke ia mbajtur zhagun Vuçiqit?
Mavraj: Ka edhe këtu që ia kanë mbajtur zhagun Vuçiqit duke e amnistuar atë nga krimet dhe duke ia lënë përgjegjësinë vetëm Millosheviqit si lider që nuk i ka pyetur ministrat përfshirë edhe Vuçiqin si ministër të Propagandës. Dhe kjo nuk është bërë nga krerët e Shqipërisë, por është bërë nga krerët tanë, të Kosovës. Duhet pjekuri dhe maturi më e madhe, zgjedhje e fjalëve, një diskurs më pozitiv, dhe atë vitrinën e fjalorit ta pastrojnë sepse ata paraqesin (përfaqësojnë) diçka më shumë sesa vetjet e tyre kur kanë qenë në funksione partiake ose në grupe parlamentare e kështu më radhë. Tani janë krerë të shtetit dhe peshojnë shumë dhe bëjnë dëme shumë të mëdha sikurse mund të bëjnë të mira shumë të mëdha me qëndrime pak më ndryshe dhe jo kësi largimi. Ftohtë me Amerikën, ftohtë me Shqipërinë, ku duam të shkojmë kështu?! Nuk ka shansë të shkojmë askund pa Amerikën dhe Shqipërinë dhe pa raporte të ngrohta me këto dy shtete, sepse tek e fundit Shqipëria është pjesë e trupit tonë.
Frontal: Vizita juaj në Hagë ndodhi në 25 vjetorin e protestave të 1 tetorit 1997. Ju qëlloi kjo ditë apo?
Mavraj: Jo s’ka qëlluar hiç, por e kam rregulluar shumë mirë dhe me kohë. As më 30 shtator e as më 2 apo 3 tetor, por pikërisht më 1 tetor edhe pse ishte e shtunë, sepse më 1 tetor ishte 25-vjetori dhe jo me ndonjë datë tjetër. Kam menduar që këta tjerët (ish liderët tjerë të ’97) që mbesin këtu në Kosovë do ta bëjnë një plan pak më të mirë dhe të shkojnë për vizita tek familjet e studentëve dëshmorë dhe ndonjë aktivitet tjetër që i përngjanë 1 tetorit 1997, por ata po fokusohen vetëm në këtë programin e ngushtë në të cilin unë nuk shkoj dhe nuk do të shkojë as në të ardhmen sepse kemi shumë njerëz që i kemi lënë në harresë. Por, kësaj radhe, nga të gjallët, askush më shumë nuk e ka merituar që të vizitohen sesa krerët e UÇK-së dhe me ta të festoj 25-vjetorin. Kanë shumë respekt 1 tetorin e 1997 ku disa nga ta kanë qenë më të afërt me zhvillimet e asaj kohe. Për këto demonstrata përmendet Adem Demaçi, citohet, se ‘68-ta buron nga lëvizja paqësore e ‘64-s, pastaj ‘81-shi nga demonstratat paqësore të ‘68-s, ndërsa UÇK-ja nga demonstratat paqësore të ‘97-s. Njerëzit në përgjithësi janë të fokusuar pak më shumë tek 1 tetori sepse ishte protesta e parë dhe fundi i heshtjes
Frontal: Sepse ka pasur edhe protesta tjera….
Mavraj: … po, sepse ka pasur edhe shumë protesta, shumë më të forta, sidomos në 98-ën, kanë qenë shumë të forta, të furishme, dhe ndonjëra goxha e përgjakshme, por, si fillim i rezistencës aktive memoria kolektive po fokusohet aty tek 97-ta. I kuptoj për këtë njerëzit, por meqenëse ata po e respektojnë shumë 1 tetorin dhe ishte pikërisht 25 vjetori i 1 tetorit 1997, shpirti jem në këtë 25 vjetor ishte me ata që janë në Hagë.
Frontal: Në fillim e nisim me ata që janë në Hagë, po dua të pyes se a të pyeten për zhvillimet politike në Kosovës?
Mavraj: Po. Me kanë pyetur për zhvillimet politike në Kosovë dhe për një perceptim timin, por fare nuk kanë qenë dominant asnjë lloj zhvillimi këtu në Kosovë ose për këto të metat e kësaj qeverie sepse do të ishte humbje kohe, sepse i dinë të gjitha. Lexojnë, shohin, dëgjojnë lajme e kështu me radhë, por ka qenë e pashmangshme si pyetje. Për sa i përket pikëpamjeve të tyre, ata kur kanë shkuar atje janë marrë vesh që politikën ta lënë jashtë. Rexha thoshte politikën dhe dallimet i kemi lënë jashtë tek dera, kur të dalim ndoshta i marrim ndoshta i lëmë aty. Në përgjithësi brenda tyre nuk ka ndonjë lloj magjie marrja me lajme ditore.
Frontal: Zotëri Mavraj të falënderoj shumë që ishe në emisionin “Frontal”!
Mavraj: Faleminderit! Respekt, Arsim! Faleminderit prej teje dhe prej shikuesve që na përcollën!
Frontal: Besoj që ka pasur një interesim të jashtëzakonshëm, po më tregojnë edhe nga regjia, për të dëgjuar këtë rrëfim tuajin. Faleminderit shumë!
Mavraj: Më vjen shumë mirë! Respekt!